II SA/Wa 748/13

Uzasadnienie

Postępowanie w sprawie niniejszej wywołane zostało złożeniem przez W. S. wniosku do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie renty w drodze wyjątku.

Decyzją z dnia [...] listopada 2012 r. nr [...] organ odmówił wnioskodawcy przyznania dochodzonego świadczenia.

Rozpoznając sprawę wskutek wniosku o ponowne jej rozpoznanie decyzją z [...] marca 2013 r. nr [...] Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy swoją uprzednią decyzję.

W uzasadnieniu wskazał, iż wnioskodawca, w dziesięcioleciu przypadającym przed dniem powstania niezdolności do pracy, udowodnił jedynie 1 rok, 10 miesięcy i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ustalił też, że strona, w okresie od [...] października 1996 r. do [...] stycznia 1998 r. oraz od [...] października 2001 r. do [...] października 2007 r. nie wykonywała zatrudnienia, ani innej działalności objętej ubezpieczeniem.

Dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego organ stwierdził, że nie zostały wykazane szczególne okoliczności, o jakich mowa w art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, usprawiedliwiające brak wypracowania stosownych okresów, uprawniających do renty w trybie zwykłym. Zgodnie bowiem z orzeczeniem lekarza orzecznika, całkowita niezdolność strony do pracy powstała [...] października 2009 r. W latach 2002-2010 strona miała zaś jedynie ustalony lekki, a następnie umiarkowany stopień niepełnosprawności. To zaś oznaczało, iż był on zdolny do pracy w tym okresie.

Z powyższym rozstrzygnięciem strona nie zgodziła się i wywiodła skargę do tutejszego Sądu. W uzasadnieniu skargi strona podniosła, iż z dokumentacji wynika, że od 2002 r. była już inwalidą. To zaś uniemożliwiało stronie podjęcie zatrudnienia.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie. Wskazał, że łączny okres ubezpieczenia 46-letniego skarżącego wynosi 22 lata. Strona nie wykazała zaś istnienia szczególnych okoliczności, dla których nie wypracowała stażu pracy stosownego do wieku.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skargę uznać należy za niezasadną.

Zgodnie z treścią przepisu art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem skarżonej decyzji administracyjnej. Jest więc to kontrola legalności rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu administracyjnym, z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i procesowym.

Istota sprawy w niniejszym postępowaniu sprowadzała się do oceny stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę, przez pryzmat art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227). Wyżej przytoczony przepis formułuje trzy przesłanki, których łączne spełnienie determinuje możliwość otrzymania świadczenia w drodze wyjątku. Przesłankami tymi są:

- brak uprawnień do uzyskania emerytury lub renty,

- niemożliwość podjęcia pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym, spowodowana całkowitą niezdolnością do pracy lub wiekiem,

- brak niezbędnych środków utrzymania.

Podkreślić po raz kolejny należy, iż powyższe okoliczności muszą występować łącznie, aby możliwym było przyznanie świadczenia wyjątkowego. Brak występowania którejkolwiek z powyższych przesłanek uniemożliwia zaś pozytywne rozpatrzenie wniosku o przyznanie omawianego świadczenia.

Przechodząc do realiów niniejszej sprawy wskazać należy, iż kwestią sporną było istnienie po stronie wnioskodawcy, okoliczności faktycznych, potwierdzających istnienie pierwszej z ww. przesłanek omawianego przepisu. Brak uprawnień do uzyskania emerytury lub renty należy bowiem badać w nawiązaniu do okresu zatrudnienia uprawnionego do świadczenia, a więc w odniesieniu do wypracowanych przez niego okresów składkowych i nieskładkowych. Należności wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie są bowiem zapomogą państwową, a stanowią odpowiednik składek, które uprawniony odprowadzał w trakcie życia zawodowego. Świadczenie emerytalne czy rentowe stanowi więc wypadkową okresu, przez który uprawniony budował kapitał początkowy odprowadzając składki na ubezpieczenie. Istotne znaczenie ma to, czy okres czasu, przez jaki strona podlegała ubezpieczeniu, jest adekwatny do wieku uprawnionego. Świadczenie w drodze wyjątku jest bowiem świadczeniem pochodnym w stosunku do okresu ubezpieczenia.

Przechodząc do realiów niniejszej sprawy podkreślić należy, iż strona na 46 lat życia wypracowała 22 lata okresów składkowych i nieskładkowych, zaś w dziesięcioleciu przed powstaniem całkowitej niezdolności do pracy jedynie rok, 10 miesięcy i 26 dni. Okolicznością niewymagającą dowodu jest więc to, że okres pozostawania przez wnioskodawcę w zatrudnieniu był nieadekwatnie krótki w stosunku do jego wieku.

W świetle powyższego należało wyjaśnić, czy strona wykazała istnienie szczególnych okoliczności, które uniemożliwiły jej wypracowanie stażu pracy stosownego do wieku. Ciężar dowodowy w tym zakresie obciążał stronę dochodzącą przedmiotowego świadczenia. Tylko bowiem strona mogła dysponować wiedzą na temat tego, czy w jej życiu istniały szczególne przeszkody, które uniemożliwiały jej podejmowanie zatrudnienia.

Jak wynika z materiału zgromadzonego w niniejszej sprawie, strona upatrywała istnienia powyższych szczególnych okoliczności w fakcie istnienia u niej od 2002 r. inwalidztwa w stopniu lekkim i umiarkowanym. Co się tyczy powyższego, to podkreślić należy, iż istotnie strona przed orzeczeniem wobec niej całkowitej niezdolności do pracy, posiadała stwierdzone inwalidztwo w stopniu lekkim, a następnie umiarkowanym. Również za okoliczność niesporną należy uznać to, że tego rodzaju stopień niepełnosprawności nie ułatwiał stronie znalezienia zatrudnienia. Jednakże należy mieć na względzie treść przepisu prawa, będącego podstawą orzekania przez organ. W art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. Nr 153, poz. 1227), ustawodawca, odnosząc się do faktu niemożności podjęcia pracy, akceptował tylko okoliczność całkowitej niezdolności do pracy lub wiek, jako uzasadniające taki stan rzeczy. Nie przewidział zaś, aby częściowa niezdolność do pracy tłumaczyła skutecznie, na potrzeby świadczenia w drodze wyjątku, niemożności podjęcia pracy. Stąd więc uznać należało, że organ prawidłowo postąpił, nie uwzględniając niepełnosprawności strony w stopniu lekkim i umiarkowanym przy ocenie możliwości zarobkowych. Taki stopień niepełnosprawności nie eliminował bowiem skarżącego z rynku pracy. Gdyby zaś organ, oceniając materiał dowodowy sprawy, postąpił odmiennie naraziłby się na zasadny zarzut naruszenia omawianego przepisu prawa.

W tym stanie sprawy, uznając iż skarżona decyzja nie narusza prawa, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, jak w sentencji wyroku, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).