• I SA/Łd 496/13 - Postanow...
  28.03.2024

I SA/Łd 496/13

Postanowienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi
2013-07-30

Nietezowane

Artykuły przypisane do orzeczenia

Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.

Skład sądu

Joanna Tarno /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi Wydział I w składzie następującym: Sędzia WSA Joanna Tarno po rozpoznaniu w dniu 30 lipca 2013 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku S. B. o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych sprawy ze skargi S. B. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Ł. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie określenia zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2006 r. postanawia: odmówić przyznania prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych.

Uzasadnienie

S. B. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. skargę na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Ł. z [...] w przedmiocie określenia zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2006 r.

Po doręczeniu wezwania do uiszczenia wpisu w kwocie 36.082 zł, skarżący wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych. Uzasadniając wniosek wskazał, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z żoną, 23-letnim synem oraz 18-letnią córką. Oświadczył dalej, że on sam i jego córka nie osiągają żadnych dochodów, natomiast jego żona i syn uzyskują z tytułu wynagrodzeń za pracę odpowiednio: 1.600 zł i 5.952 zł miesięcznie. Majątek rodziny stanowią: nieruchomość rolna o pow. 10 ha (współwłasność małżonków), udziały córki (1/3) w dwóch nieruchomościach położonych w T., a także udziały syna w czterech spółkach: A sp. z o.o. (50% udziałów, kapitał 5.000 zł), B sp. z o.o. (50% udziałów, kapitał 5.000 zł), C sp. z o.o. (45 udziałów o wartości 2.450 zł) D sp. z o.o. (99% udziałów, kapitał 5.000 zł). Skarżący podniósł, że aktualnie cały posiadany przez niego majątek (prawa współwłasności nieruchomości rolnej) został zajęty przez Urząd Skarbowy w T. w związku z toczącymi się postępowaniami podatkowymi. Oświadczył, że zamieszkuje w domu stanowiącym w 1/3 własność córki, nie posiada oszczędności i pozostaje na utrzymaniu syna. W związku z powyższym nie jest w stanie ponieść wydatków związanych z wpisem od skargi. Do wniosku skarżący załączył zeznanie podatkowe PIT-38 za 2012 rok i PIT-36L za 2012 rok.

W uzupełnieniu wniosku pełnomocnik skarżącego złożył wyciągi z rachunku bankowego żony oraz syna strony i poinformował, że skarżący i jego córka nie posiadają rachunków bankowych oraz, że cała rodzina nie posiada lokat bankowych. Pełnomocnik wyjaśnił dalej, że skarżący pełni funkcję prezesa zarządu w E S.A. w upadłości, przy czym nie jest tam zatrudniony, gdyż syndyk minimalizuje wydatki i przeznacza środki pieniężne na czynności związane z postępowaniem upadłościowym. Skarżący jest także wspólnikiem i prezesem zarządu spółki F E. B. S. B., jednak, z uwagi na panujący kryzys, spółka ta nie przynosi zysków. Ponadto pełnomocnik wskazał, że skarżący wraz z rodziną w ramach wspólnego gospodarstwa domowego ponosi wydatki w łącznej kwocie 5.194 zł, przy czym nie posiada dokumentów potwierdzających te wydatki. Skarżący i jego żona mieszkają w domu stanowiącym w 1/3 części własność córki, przy czym córka zezwala rodzicom na zamieszkiwanie tytułem wykonywania wobec nich obowiązków alimentacyjnych.

Postanowieniem z [...] referendarz sądowy odmówił przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie. W ocenie referendarza wnioskodawca nie wykazał bowiem, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Referendarz przede wszystkim zakwestionował wysokość miesięcznych wydatków na utrzymanie. Nie dał zatem wiary wyjaśnieniom strony, że z tytułu ogrzewania w maju rodzina podatnika poniosła wydatek w kwocie 1.200 zł, a z tytułu opłat za energię elektryczną 600 zł. Referendarz podkreślił, że skarżący w żadnej mierze nie udokumentował faktu ponoszenia wydatków, czym uniemożliwił weryfikację własnych deklaracji co do wysokości wydatków oraz uniemożliwił ocenę rzeczywistych zdolności płatniczych. Referendarz zwrócił dalej uwagę na liczne składniki majątkowe posiadane przez dzieci skarżącego. Posiadanie ich wykluczało możliwość przyjęcia, że sytuacja majątkowa skarżącego i jego rodziny uzasadnia przyznanie prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych, których nie mógłby ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, w tym zwłaszcza utrzymania koniecznego dzieci dysponujących powyższymi prawami majątkowymi. Na zakończenie referendarz podniósł, że koszty sądowe nie mogą być stawiane w ostatniej kolejności ich zaspokojenia, dopiero po uregulowaniu przez wnioskodawcę innych wydatków, jak np. opłat za Internet, czy telefon, bądź opłat za energię elektryczną.

W sprzeciwie od postanowienia referendarza pełnomocnik skarżącego wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie skarżącemu prawa pomocy przez zwolnienie od obowiązku ponoszenia wpisu od skargi. W ocenie pełnomocnika referendarz całkowicie odrzucił możliwość otrzymania przez skarżącego pomocy od państwa, przerzucając ten obowiązek wyłącznie na osoby trzecie, nie będące stronami postępowania, pomimo że państwo jest zobowiązane do zapewnienia tej pomocy, na mocy art. 45 Konstytucji RP, jak również ratyfikowanych umów międzynarodowych z zakresu ochrony praw człowieka. Pełnomocnik podkreślił, że stroną w sprawie jest S. B., nie zaś inne osoby (w tym żona i dzieci skarżącego) i to jego sytuację finansową i możliwości oszczędzania w celu poniesienia kosztów winno się analizować, gdyż to wyłącznie na nim ciążą obowiązki związane z finansową stroną prowadzenia sprawy przed wojewódzkim sądem administracyjnym. Tymczasem w sytuacji, w jakiej znalazł się skarżący, nie ma możliwości pokrycia kosztów sądowych, gdyż należące do niego nieruchomości, ze względu na istniejące zajęcia, nie mogą być sprzedane. Powołując się dalej na poglądy zaprezentowane w orzecznictwie pełnomocnik przyjął, że strona będąca osobą fizyczną powinna partycypować w kosztach postępowania, jeżeli ma jakiekolwiek środki majątkowe, w szczególności posiada stały miesięczny dochód przewyższający ustalone minimalne wynagrodzenie za pracę. W 2013 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1.600 zł miesięcznie, co w zestawieniu z brakiem dochodów skarżącego jednoznacznie wskazywało, że w ogóle nie powinien partycypować w kosztach postępowania. Skarżący nie posiada żadnego majątku, z którego mógłby pokryć koszty postępowania, zatem pozbawienie go prawa pomocy stanowi jawne naruszenie prawa do sądu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z dnia 14 marca 2012 r., poz. 270; dalej "P.p.s.a."), stronie może zostać przyznane prawo pomocy w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawo pomocy w zakresie częściowym w myśl art. 245 § 3 P.p.s.a. obejmuje tylko zwolnienie od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Artykuł 252 P.p.s.a. stawia wymóg, by wniosek o przyznanie prawa pomocy zawierał oświadczenie strony o stanie majątkowym i dochodowym oraz dodatkowo, gdy wniosek składa osoba fizyczna – dane o stanie rodzinnym oraz oświadczenia strony o niezatrudnieniu lub niepozostawaniu w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym.

Z powyższych unormowań wynika zatem, że wnioskodawca ma obowiązek wykazania, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania. Owo wykazanie polegać będzie w rzeczywistości na przedstawieniu w sposób przekonujący, że uiszczenie kosztów postępowania spowoduje uszczerbek zapewnieniu koniecznego utrzymania dla składającego wniosek i jego rodziny. Wnioskodawca osiągnie zatem swój cel tylko wtedy, gdy rzetelnie przedstawi swoje możliwości płatnicze, to jest: z jednej strony posiadany majątek i dochody oraz z drugiej – obciążenia. Tylko tak zobrazowane możliwości skarżącego, w zestawieniu z finansowymi obciążeniami związanymi z prowadzeniem postępowania, pozwolą sądowi na ocenę zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy.

Obowiązek współpracy z sądem realizowany jest przez wnioskodawcę w formie oświadczenia o stanie majątkowym i dochodowym, zawartego we wniosku, a także dodatkowych oświadczeń i dokumentów źródłowych dotyczących jego stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego, składanych na wezwanie sądu, na podstawie art. 255 P.p.s.a. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować niewykazaniem, że strona nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania w rozumieniu art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. i w konsekwencji – odmową przyznania prawa pomocy. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Skarżący, mimo precyzyjnego wezwania do uzupełnienia wniosku, obejmującego między innymi obowiązek sprecyzowania i udokumentowania wydatków na utrzymanie rodziny, a także wskazania tytułu prawnego do nieruchomości, pod której adresem zamieszkuje, nie przedstawił w sposób wyczerpujący danych pozwalających na rzetelne rozpoznanie wniosku.

Po pierwsze podatnik nie wykazał w sposób przekonujący ponoszonych przez siebie i członków jego rodziny kosztów utrzymania. Koszty te określił na ponad 5 tys. zł i uwzględnił w nich wydatki między innymi: na gaz (444 zł), ubrania (400 zł), prąd (600 zł), ogrzewanie (1200 zł) oraz telefon i Internet (50 zł). Powyższych wydatków jednak w żaden sposób nie udokumentował. Tymczasem udokumentowanie tego rodzaju obciążeń nie powinno przedstawiać we współczesnych realiach żadnego problemu. Ponadto wątpliwości może budzić wysokość deklarowanych wydatków. Trudno uznać za racjonalne ponoszenie w okresie późnej wiosny, przez czteroosobowe gospodarstwo domowe, wydatków na ogrzewanie mieszkania w wysokości 1.200 zł, czy 600 zł opłaty z tytułu zużycia energii elektrycznej, przy jednoczesnych wydatkach na gaz w wysokości 444 zł. Niewyjaśnienie kwestii ponoszonych wydatków związanych z utrzymaniem rodziny było jednym z zasadniczych powodów, dla których referendarz odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy, a mimo to w sprzeciwie pełnomocnik strony w żaden sposób nie wyjaśnił tych (całkowicie uzasadnionych) wątpliwości, ani też nie przedstawił żadnych dowodów (rachunków) potwierdzających ponoszenie takich wydatków. Wyjaśnienia skarżącego w tym zakresie należy zatem uznać za gołosłowne.

Po drugie skarżący nie wyjaśnił rzetelnie swojej sytuacji majątkowej. We wniosku o przyznanie prawa pomocy wskazał wprawdzie, że jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego, jednak nie wspomniał wówczas, ani o tym, że nadal pełni funkcje w zarządzie spółki E S.A. w upadłości, ani że posiada udziały i jest prezesem zarządu w kolejnej spółce – F E. B. S. B.. Informacje te trudno uznać za bez znaczenia dla oceny jego możliwości majątkowych, jak i finansowych. Biorąc zaś pod uwagę – co podkreśla pełnomocnik strony – zaangażowanie skarżącego w prace obu spółek, trudno nie odnieść wrażenia, że skarżący celowo pominął te informacje przy składaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy. To zaś nie pozwala przyjąć, że w sposób rzetelny przedstawił swoją sytuację majątkową. Należy przy tym zauważyć, że w piśmie uzupełniającym wniosek, pełnomocnik strony informuje tylko o posiadaniu przez skarżącego udziałów w kolejnej spółce, a także o tym, że spółka ta nie przynosi zysku. Nie podaje jednak żadnych danych, które mogłyby choć w przybliżeniu uzmysłowić o jakiego rodzaju i jakich rozmiarów działalność chodzi. Nie przedstawia również żadnych dokumentów (np. rozliczeń podatkowych), którymi mógłby uprawdopodobnić twierdzenia o braku zysków nowej spółki. Twierdzenia te należy zatem uznać za gołosłowne, a brak jakichkolwiek danych dotyczących działalności gospodarczej, musi prowadzić do wniosku, że skarżący w rzeczywistości nie przedstawił swojej sytuacji majątkowej i finansowej, a tym samym uniemożliwił sądowi dokonanie oceny jego wniosku o przyznanie prawa pomocy.

Po trzecie, mimo wezwania, skarżący nie ujawnił tytułu prawnego do nieruchomości, pod której adresem zamieszkuje. Nie jest wystarczające samo oświadczenie, że współwłaścicielem tej nieruchomości w 1/3 części jest jego córka, ponieważ nie wyjaśnia dlaczego kolejni współwłaściciele (współwłaściciel) znoszą zamieszkiwanie strony. Nie można przy tym wykluczyć sytuacji, że pozostała część nieruchomości należy do podmiotów (np. spółek), których właścicielem jest sam skarżący. Kwestii tytułu do przebywania na terenie tej nieruchomości nie można było jednak należycie rozważyć tylko z winy skarżącego, który mimo wezwania nie złożył w tym zakresie żadnych wyjaśnień.

Odnosząc się do argumentacji zawartej w sprzeciwie, przede wszystkim należy zauważyć, że nie ma racji pełnomocnik podatnika, który twierdzi, że sąd powinien rozpatrywać sytuację skarżącego w oderwaniu od sytuacji finansowej i majątkowej pozostałych członków rodziny. Dla tego rodzaju tezy brak jest jurydycznych argumentów. Tylko z samej treści art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. płynie wniosek wprost przeciwny. Skoro bowiem sąd ustala czy wnioskodawca jest w stanie ponieść pełne koszty postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, to ustalenie choćby tego, czy rodzina strony jest samowystarczalna finansowo, ma kluczowe znaczenie dla oceny potencjalnego uszczerbku w utrzymaniu. Dlatego w orzecznictwie trafnie przyjmuje się, że "przy ocenie sytuacji dochodowej osoby ubiegającej się o przyznanie prawa pomocy należy uwzględnić również sytuację osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z wnioskodawcą" (postanowienie NSA z 20 listopada 2011 r., II OZ 627/11; dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych (CBOSA), na stronie http://orzeczenia.nsa.gov.pl). Warto zauważyć, że w powołanym postanowieniu NSA przyjął wprost, że "brak ujawnienia sytuacji materialnej syna wnioskodawczyni, (...) nie pozwala na ocenę jej rzeczywistej sytuacji materialnej."

Rozpatrywanie wniosku złożonego w niniejszej sprawie z uwzględnieniem stanu posiadania i dochodów pozostałych członków rodziny prowadzącej ze skarżącym wspólne gospodarstwo domowe, jest zatem w pełni uzasadnione.

Podobnie, nie można doszukać się żadnego uzasadnienia prawnego dla zawartego w sprzeciwie postulatu, by osoby fizyczne, nieosiągające minimalnego wynagrodzenia za pracę, nie partycypowały w kosztach postępowania, chociaż w niniejszej sprawie strona skarżąca w istocie nie wyjaśniła w jakiej znajduje się sytuacji finansowej i majątkowej.

Prawo do sądu nie ma charakteru absolutnego i może być przedmiotem uzasadnionych prawnie ograniczeń. Jednym z ograniczeń jest obowiązująca w postępowaniu sądowoadministracyjnym zasada ponoszenia przez stronę kosztów związanych z jej udziałem w postępowaniu (art. 199 P.p.s.a.). Uzależnienie dostępu do sądu od ponoszenia opłat sądowych nie pozbawia tego prawa, o ile opłaty te nie są nadmierne, a strona ma możliwość uzyskania zwolnienia z nich, z uwagi na swoją sytuację finansową i sytuacja ta zostanie dogłębnie oceniona w postępowaniu dotyczącym zwolnienia od opłat (por. wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 16 grudnia 2003 r., 47375/99 w sprawie Pogorzelec przeciwko Polsce; LEX nr 101042 oraz postanowienie NSA z 9 lipca 2013 r., II FZ 347/13; CBOSA). Ograniczenie prawa do sądu nie będzie sprzeczne z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie prawa człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 roku (Dz.U. z 1993 roku, Nr 61, poz. 284 ze zm.), gdy nie narusza samej istoty tego prawa i gdy zmierza do realizacji uzasadnionego prawnie celu, oraz gdy zachowana została rozsądna relacja proporcjonalności pomiędzy stosowanymi środkami a celem, do realizacji którego stosowane środki zmierzały (por. postanowienie NSA z 20 czerwca 2013 r., II OZ 478/13; CBOSA). W niniejszej sprawie pozbawienie skarżącego prawa pomocy nie narusza, w ocenie sądu, powyższych standardów. Z analizy przedstawionych przez stronę danych wynika bowiem, że uchyla się ona od wskazania rzeczywistych możliwości ponoszenia opłat związanych z prowadzeniem postępowania przed sądem.

Z przytoczonych względów, na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 245 § 3 oraz art. 260 P.p.s.a. sąd orzekł jak w sentencji.

DC.

Szukaj: Filtry
Ładowanie ...