I SA/Ke 163/13

Uzasadnienie

W dniu 11 czerwca 2013 r. w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia [...] r. znak: [...] w przedmiocie podatku akcyzowego D. S. złożył sporządzony na urzędowym formularzu PPF wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w zakresie opłaty od wydanego wyroku.

Z uwagi na nieprawidłowe wypełnienie formularza pismem z dnia 17 czerwca 2013 r. skarżący został wezwany na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm. dalej ustawa p.p.s.a.) do uzupełnienia braków formalnych wniosku w terminie siedmiu dni od daty doręczenia pisma sądowego pod rygorem pozostawienia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych bez rozpoznania poprzez wypełnienie lub skreślenie wszystkich niezacieniowanych rubryk złożonego urzędowego formularza PPF.

Wezwanie Sądu skarżący wykonał składając w dniu 5 lipca 2013 r. prawidłowo wypełniony formularz PPF, w którym wskazał, że jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym wraz z żoną i dwoma synami w wieku 5 i 4 lat. Rodzina skarżącego utrzymuje się z zasiłków w łącznej kwocie 1616 zł miesięcznie. Skarżący nie wykazał majątku, ani oszczędności.

Po dokonaniu wstępnej analizy wniosku, co do jego treści dane w nim zawarte okazały się niewystarczające do oceny stanu majątkowego i zdolności płatniczych skarżącego. Z uwagi na powyższe pismem z dnia 10 lipca 2013 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia w/w wniosku poprzez określenie rodzaju i wysokości wydatków ponoszonych przez skarżącego i jego żonę, w tym związanych z utrzymaniem mieszkania oraz rodziny; wydatków związanych z ciążącymi na skarżącym i jego żonie zobowiązaniami, w tym rat kredytów, pożyczek; przedłożenie wyciągu lub wykazu z posiadanych przez skarżącego i jego żonę rachunków bankowych, w tym kont i lokat dewizowych obejmujących operacje

z ostatnich 3 miesięcy oraz przedłożenie dokumentów potwierdzających wszystkie pobierane przez skarżącego świadczenia z pomocy społecznej.

Wnioskiem z dnia 12 lipca 2013 r. skarżący rozszerzył zakres swojego żądania wnosząc o zwolnienie od kosztów w całości oraz ustanowienie doradcy podatkowego w osobie A.B., przedkładając jednocześnie wypowiedzenie pełnomocnictwa w/w doradcy podatkowemu z powodu niemożności poniesienia przez skarżącego kosztów dalszego zastępstwa procesowego.. Natomiast w odpowiedzi na wezwanie sądu skarżący oświadczył, że koszty ponoszone na wydatki – leki, żywność, środki czystości, koszty utrzymania to ok. 1600 zł miesięcznie, a zobowiązanie skarżącego wobec banku wynosi 5.785,66 zł. Ponadto skarżący przedłożył wyciąg z rachunku bankowego żony z dnia 26 kwietnia 2013 r. z historią rachunku od dnia 27 lutego 2013 r. do dnia 26 kwietnia 2013 r. z saldem początkowym 2.053,02 zł, saldem końcowym winien 6.970,83 zł ma 4.919,00 zł oraz saldem 1,19 zł; wyciąg z rachunku bankowego żony z dnia 26 czerwca 2013 r. z historią rachunku od dnia 27 kwietnia 2013 r. do dnia 26 czerwca 2013 r. z saldem początkowym 1,19 zł, saldem końcowym winien 2.084,20 zł, ma 3.240,00 zł oraz saldem 1.156,99 zł. Skarżący przedłożył także wyciąg z własnego rachunku bankowego z dnia 19 kwietnia 2013 r. od dnia 20 marca 2013 r. do dnia 21 kwietnia 2013 r. z saldem początkowym 271,50 zł saldem końcowym winien 14,00 zł, ma 0,00 zł oraz saldem 257,00 zł, z dnia 18 maja 2013 r. od dnia 20 kwietnia 2013 r. do dnia 19 maja 2013 r. z saldem początkowym 257,50 zł saldem końcowym winien 226,76 zł, ma 0,00 zł oraz saldem 30,74 zł, z dnia 19 maja 2013 r. od dnia 19 czerwca 2013 r. r. z saldem początkowym 30,74 zł saldem końcowym winien 16,50 zł, ma 0,00 zł oraz saldem 14,24 zł.

Na gruncie obowiązujących przepisów dotyczących postępowań sądowych obowiązuje zasada, zgodnie z którą koszty sądowe, jak również koszty wynagrodzenia fachowego pełnomocnika, pokrywa strona dochodząca swych roszczeń. Regulacje postępowania sądowoadministracyjnego pozwalają skarżącym, nie posiadającym wystarczających środków finansowych koniecznych do ochrony ich interesu prawnego na ubieganie się o przyznanie tzw. prawa pomocy.

Na prawo pomocy składa się zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Według treści art. 245 § 1 ustawy p.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienia fachowego pełnomocnika. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Przyznanie prawa pomocy przysługuje osobie, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (prawo pomocy w zakresie całkowitym) bądź osobie, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (prawo pomocy w zakresie częściowym).

Strona ubiegająca się przed Sądem Administracyjnym o przyznanie prawa pomocy musi wykazać, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, bądź też ponieść tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Udowodnienie przez wnioskodawcę tych okoliczności daje podstawę do pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Jeżeli pokrycie kosztów postępowania sądowego może spowodować, że strona postępowania nie będzie mogła uiścić opłat za usługi konieczne do prawidłowej egzystencji czy kupić żywności należy przyznać stronie prawo pomocy w zakresie pełnym lub częściowym.

W przedmiotowej sprawie skarżący ubiega się o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, tj. o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie doradcy podatkowego.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że prawomocnym postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2013 r. wydanym w tej samej sprawie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach po rozpoznaniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych zwolnił skarżącego od uiszczenia wpisu od skargi w części, w pozostałym zakresie wniosek oddalił. Nie wyklucza to jednak możliwości ponownego ubiegania się przez stronę o przyznanie prawa pomocy, ponieważ stosownie do treści 243 § 1 zdanie pierwsze ustawy "p.p.s.a." prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w jego toku (na każdym jego etapie). Zgodnie bowiem z art. 165 ustawy "p.p.s.a." postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne. Mając na uwadze brzmienie cytowanego przepisu należy podkreślić, że przepisy wspomnianej ustawy przewidują możliwość wielokrotnego składania wniosku o przyznanie prawa pomocy, jednakże odmienna ocena sytuacji materialnej wnioskodawcy przy rozpoznawaniu kolejnego wniosku możliwa jest wyłącznie po zmianie istotnych okoliczności mających wpływ na tę ocenę, a rozpoznanie kolejnego wniosku nie może polegać na weryfikowaniu ocen i rozstrzygnięcia zawartych we wcześniejszym prawomocnym postanowieniu. Prawomocne postanowienie w tym zakresie wiąże bowiem nie tylko strony, ale także sąd (art. 170 ustawy "p.p.s.a.").

Ponowne rozstrzygnięcie w przedmiocie prawa pomocy jest więc dopuszczalne, ale tylko z uwagi na takie okoliczności, które powstały później i w sposób zasadniczy zmieniają - pogarszają sytuację materialną strony.

W obecnie rozpoznawanym, drugim wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący nie wskazał na żadne nowe, istotne okoliczności, które powstały po wydaniu przez Sąd postanowienia z dnia 9 kwietnia 2013 r. i doprowadziły do pogorszenia sytuacji materialnej skarżącego i jego rodziny.

Sytuacja majątkowa i rodzinna skarżącego wykazana w ponownie złożonym wniosku o prawo pomocy prowadzi do konkluzji, że sytuacja ta nie uległa pogorszeniu wobec tej, która była przedmiotem rozpoznania przez Sąd przy wydawaniu postanowienia z dnia 9 kwietnia 2013 r. Skarżący nadal pozostaje w gospodarstwie domowym wraz z żoną i dwojgiem dzieci, ma w pełni zaspokojone potrzeby mieszkaniowe, bowiem nadal zamieszkuje w domu należącym do matki skarżącego.

Orzekający zwraca uwagę, że aktualnie skarżący dysponuje miesięcznie środkami w kwocie 1600 zł i miesięczne wydatki rodziny również określa na poziomie kwoty 1600 zł. Przy czym składając oświadczenia i wyjaśnienia na etapie rozpoznawania pierwszego wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący wykazał miesięczny dochód rodziny w kwocie 1175 zł, a miesięczne wydatki określił na kwotę 1200 zł. Uwzględniając powyższe nie sposób jest przyjąć, że sytuacja finansowa rodziny skarżącego uległa pogorszeniu skoro miesięcznie do dyspozycji rodziny pozostaje kwota o ok. 440zł większa niż podczas rozpatrywania poprzedniego wniosku.

Rozpatrując wniosek podkreślić należy, aktualna jest nadal uwaga, dotycząca posiadania przez skarżącego statusu bezrobotnego. Skarżący nadal nie pracuje, nie prowadzi działalności gospodarczej, jednak biorąc pod uwagę zwłaszcza wiek skarżącego winien podjąć pracę zarobkową, w przypadku problemów ze znalezieniem pracy stałej należy rozważyć podjęcie pracy sezonowej lub dorywczej, co poprawi kondycję finansową rodziny. Przy czym zwrócić należy uwagę, że skarżący nie wskazuje aby podejmował jakiekolwiek kroki w celu podjęcia pracy bądź by miał z jej podjęciem jakiekolwiek problemy.

Przy ocenie możliwości finansowych skarżącego należy podkreślić, że skarżący wskazuje zadłużenie na karcie kredytowej w wysokości 5.785,66 zł przy czym nie dokumentuje tej okoliczności nawet składając wyciągi z rachunków bankowych. Z przedłożonych wyciągów z rachunków bankowych skarżącego wynika jednak, że dokonuje spłaty zadłużenia karty kredytowej. Nie istnieje jednak powód, dla którego należałoby dawać pierwszeństwo spłacie zobowiązań zaciągniętych względem banku przed spłatą kosztów sądowych (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 lutego 2012 r., sygn. akt II OZ 72/12, LEX nr 1121302).

Uwzględniając powyższe należy uznać, że sytuacja skarżącego, jako że nie uległa pogorszeniu w toku postępowania, nadal uzasadnia tylko częściowe zwolnienie od kosztów sądowych. W ocenie orzekającego, z prawa tego skarżący już skorzystał, będąc zwolniony postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2013 r. z obowiązku uiszczenia wpisu od skargi w kwocie powyżej 80 zł. Skoro skarżący nie wykazał, by od tego czasu jego sytuacja uległa pogorszeniu brak jest podstaw do uznania, że skarżący zasługuje na przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych w całości.

Oceniając natomiast zasadność wniosku skarżącego o ustanowienie doradcy podatkowego orzekający mając na względzie etap postępowania sądowoadministracyjnego doszedł do przekonania, że wniosek należy uwzględnić Zaznaczyć należy, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach wyrokiem z dnia 23 maja 2013 r. oddalił skargę D. S. w niniejszej sprawie. Od powołanego orzeczenia przysługuje skarżącemu skarga kasacyjna (art. 173 § 1 ustawy p.p.s.a.). Powyższy środek odwoławczy objęty jest jednak przymusem adwokacko - radcowskim (art. 175 § 1 ustawy p.p.s.a.). W tym stanie rzeczy od przyznania prawa pomocy przez ustanowienie pełnomocnika z urzędu może być uzależniona realizacja przez skarżącego konstytucyjnego prawa do sądu.

W odniesieniu natomiast do wniosku skarżącego w zakresie ustanowienia doradcy podatkowego w osobie A. B. nr wpisu 10845 wskazać należy, że referendarz sądowy nie ma kompetencji do imiennego wyznaczania pełnomocnika, który będzie zastępować stronę korzystającą z przyznanego jej prawa pomocy. Rolą referendarza sądowego jest bowiem orzekanie w zakresie wniosku o przyznanie prawa pomocy. Po wydaniu postanowienia o przyznaniu prawa pomocy działanie referendarza sądowego ogranicza się wyłącznie do wystąpienia do Krajowej Rady Doradców Podatkowych o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu. Natomiast zgodnie z art. 244 § 3 p.p.s.a., jeżeli strona we wniosku wskazała osobę doradcy podatkowego, Krajowa Rada Doradców Podatkowych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym doradcą podatkowym, wyznaczy doradcę podatkowego wskazanego przez stronę.

Wobec powyższego na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 w związku z art. 258 § 1 i 2 pkt 7 oraz art. 170 "p.p.s.a." orzeczono jak w sentencji postanowienia.