I OW 125/13

Uzasadnienie

Wnioskiem z dnia 23 maja 2013 r. Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Częstochowie, działając z upoważnienia Prezydenta Miasta Częstochowa, zwróciła się do Naczelnego Sądu Administracyjnego o rozstrzygnięcie negatywnego sporu kompetencyjnego pomiędzy Prezydentem Miasta Częstochowy a Prezydentem Miasta Ruda Śląska przez wskazanie organu właściwego do prowadzenia postępowania w sprawie zwrotu, przez M. M., nienależnie pobranych świadczeń alimentacyjnych.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że pismem z dnia 20 lutego 2013 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rudzie Śląskiej działając w oparciu o art. 12 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 2 pkt 10 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r., poz. 1228 ze zm.) przekazał Prezydentowi Miasta Częstochowy całość posiadanej dokumentacji z zakresu świadczeń z funduszu alimentacyjnego celem ustalenia nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

We wniosku podkreślono, że Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rudzie Śląskiej wszczął postępowanie będąc w posiadaniu informacji, że M. M. mógł zmienić miejsce zamieszkania z Rudy Śląskiej na Częstochowę. Wszczęcie postępowania nastąpiło w dniu 24 października 2012 r. mimo, że w aktach sprawy administracyjnej znajduje się kopia oświadczenia K. M., matki M. M., z dnia 17 września 2012 r., w którym stwierdza, że jej syn M. M. zamieszkuje w Częstochowie., ul [...].

We wniosku podkreślono, że organem właściwym wierzyciela jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej. Z kolei według art. 23 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów osoba, która pobrała nienależnie świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu wraz z ustawowymi odsetkami.

Analiza przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów doprowadziła organ wnioskujący do konkluzji, że organem właściwym do orzeczenia wysokości nienależnie pobranych świadczeń oraz żądania ich zwrotu jest każdorazowo organ, który dane świadczenia wypłacił, tj. organ właściwy wierzyciela w chwili wypłaty nienależnego świadczenia. Inne rozstrzygnięcie doprowadziłoby do znacznych trudności w zakresie zbilansowania budżetu organu dochodzącego świadczeń wypłaconych przez inny organ, jak również rodziłoby uzasadnione pytanie w zakresie zasadności przekazania wyegzekwowanych kwot organowi, który wypłacił świadczenie, wobec braku odpowiedniej podstawy prawnej.

Wobec powyższego wniesiono o wskazanie Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rudzie Śląskiej jako organu właściwego do wszczęcia i prowadzenia sprawy ze względu na właściwość miejscową tego Ośrodka w chwili wypłaty nienależnych świadczeń.

W odpowiedzi na powyższy wniosek Prezydent Miasta Ruda Śląska wniósł o wskazanie jako organu właściwego do załatwienia sprawy Prezydenta Miasta Częstochowy. Zdaniem Prezydenta Miasta Ruda Śląska o właściwości organu w sprawie administracyjnej decydują przepisy ustawy, nie zaś okoliczności natury pozaprawnej, w tym wskazane przez wnioskodawcę trudności w zakresie zbilansowania budżetu organu dochodzącego świadczeń wypłaconych przez inny organ. Zgodnie z art. 2 pkt 10 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, organ właściwy wierzyciela w przepisach tejże ustawy oznacza wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej. W sprawie niesporne zaś jest, że miejscem zamieszkania M. M. jest Częstochowa. Ponadto zarzucił, że w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów brak przepisu, który stwierdzałby, iż w sprawie o zwrot nienależnie pobranego świadczenia orzeka organ, który świadczenie wypłacił, a zatem nie ma normatywnego oparcia do takiego stwierdzenia jak czyni to wnioskodawca.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej: P.p.s.a.) sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość powstałe między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, jeżeli odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek, a organami jednostek rządowych.

Przez spór o właściwość, o którym mowa w przywołanym przepisie, należy rozumieć sytuację, w której przynajmniej dwa organy administracji publicznej uważają się za właściwe w sprawie (spór pozytywny), względnie dochodzi między tymi organami do sporu negatywnego, tj. każdy z organów uważa się za niewłaściwy.

Z takim właśnie sporem o właściwość w ujęciu negatywnym mamy do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem żaden z organów nie uznaje swojej właściwości do prowadzenia postępowania o zwrot nienależnie pobranych świadczeń od M. M.

Według art. 19 K.p.a. organy administracji publicznej obowiązane są przestrzegać z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej, a art. 20 K.p.a. w zakresie ustalania właściwości rzeczowej odsyła do przepisów ustaw materialnych, natomiast art. 21 K.p.a. reguluje kwestie właściwości miejscowej i pomimo wyczerpującej regulacji zawartej w tym przepisie, unormowania takie w określonych kategoriach spraw zawierają także ustawy materialne. Przy ustalaniu zatem organu właściwego w niniejszej sprawie, ma zastosowanie ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Zgodnie z art. 2 pkt 10 tej ustawy organem właściwym wierzyciela jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawionej. Natomiast zgodnie z art. 12 ust. 1 powołanej wyżej ustawy postępowania w sprawie świadczeń z funduszu alimentacyjnego prowadzi organ właściwy wierzyciela.

Przepis art. 23 powołanej ustawy przewiduje, że "osoba, która pobrała nienależne świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu wraz z ustawowymi odsetkami" (czyli wierzyciel alimentacyjny), natomiast przepis ten nie określa organu właściwego do rozpoznania tej sprawy. Zasadą przewidzianą w art. 12 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów jest, że "postępowania w sprawie świadczeń z funduszu alimentacyjnego prowadzi organ właściwy wierzyciela", którym wedle art. 2 pkt 10 jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej.

Należy też zwrócić uwagę na fakt, że uregulowania ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie odbiegają od zasad wynikających z Kodeksu postępowania administracyjnego, który w art. 21 pkt 3 jako generalną zasadę ustalania właściwości organu w sprawach innych niż dotyczących nieruchomości lub prowadzenia zakładu pracy wskazuje miejsce zamieszkania podmiotu, do którego rozstrzygniecie ma być skierowane.

Skoro miejscem zamieszkania M. M. jest Częstochowa to organem właściwym do prowadzenia postępowania o zwrot nienależnie pobranych świadczeń alimentacyjnych jest Prezydent Miasta Częstochowy.

Wobec powyższego na podstawie art. 4 i art. 15 § 1 pkt 4 i § 2 P.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.