II SA/Sz 497/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r., nr [...], wydaną na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), art. 4, art. 5, art. 6 i art. 8 oraz art. 3 pkt 11 w związku z art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.) §1 i § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 959), Prezydent Miasta przyznał E. K. zasiłek rodzinny na dzieci: K. M. K., A. M. K., R. E. K. w wysokości po [...] zł oraz T. H. K. w kwocie [...] zł w okresie od [...] r. do [...] r.; dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego 2013/2014 na troje dzieci uczęszczających do szkoły w wysokości po [...] zł; dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej na synów R. i T. w wysokości po [...] zł w okresie od [...] r. do [...] r. Równocześnie organ odmówił przyznania dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem - synem T. - w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, z uwagi na fakt, że w trakcie przebywania na urlopie wychowawczym E. K. została zatrudniona na podstawie umowy zlecenia na okres od

[...] r. do [...] r. Powyższe spowodowało, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanek określonych w art. 10 ustawy o świadczeniach rodzinnych, uprawniających do pobierania dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego.

Nie zgadzając się z wydanym rozstrzygnięciem E. K. wniosła odwołanie. W uzasadnieniu podała, że zgodnie z art. 1862 Kodeksu pracy, w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową

u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Z kolei dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje jeżeli podjęcie pracy, czy zatrudnienia nie uniemożliwi sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Z powyższych unormowań wynika, że nadrzędnym celem urlopu wychowawczego jest sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem przez pracownika – matkę. Jednak każdorazowo należy poddać ocenie konkretny przypadek podjęcia zatrudnienia przez osobę korzystającą z urlopu wychowawczego, ponieważ ww. regulacje nie definiują "osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem". W świetle obowiązujących przepisów "opieka osobista" sprawowana przez osobę pracującą nie jest definiowana jako wyłączna praca w domu. Skarżąca wskazała, że urlop wychowawczy rozpoczęła w [...] r., natomiast pracę na podstawie umowy zlecenia – w wymiarze 16 godzin miesięcznie, co stanowi dwa dni robocze w ciągu miesiąca – podjęła na podstawie umowy zlecenia od [...] r. Raz w tygodniu w godzinach popołudniowych pełni dwugodzinne dyżury, natomiast szkolenia przeprowadza dostosowując je do potrzeb kursantów i swoich własnych. W dalszej części wskazała, że w [...] r. w oparciu o umowę o dzieło przeprowadziła zajęcia dla dzieci w łącznym wymiarze 9 godzin oraz 7 godzin konsultacji dla Fundacji [...], co łącznie daje 2 dni robocze w ciągu całego roku [...]. Podczas szkoleń syn wielokrotnie przebywał z nią w pracy w pokoiku obok. Przebywając w Fundacji skarżąca zawsze ma możliwość nawiązania kontaktu z rodziną oraz najmłodszym dzieckiem, które nie zostało z tego powodu oddane do żłobka czy przedszkola. Pracę podjęła z powodu trudności finansowych rodziny, po uprzednim przeanalizowaniu z księgową oraz dyrektorem Ośrodka, czy nie będzie ona kolidowała z otrzymywanym dodatkiem.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w wyniku rozpoznania odwołania, decyzją z dnia [...] r. wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W pierwszej kolejności organ wskazał, że przedmiotem rozważań wydanego rozstrzygnięcia, będzie jedynie sporna kwestia dotycząca prawa skarżącej do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego.

Po przytoczeniu treści przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych mających zastosowanie w niniejszej sprawie, Kolegium wyjaśniło, że istotą osobistej opieki nad dzieckiem sprawowanej przez pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego, jest to, że dla takiej osoby zasadniczym, stałym i codziennym obowiązkiem jest zapewnienie dziecku niezbędnych środków bezpieczeństwa, utrzymania, rozwoju i wychowania w takim zakresie, w jakim równoczesne sprawowanie opieki przez inne osoby jest zbędne. W art. 10 ust. 5 pkt 3 ustawy mowa jest o uniemożliwieniu, a nie całkowitym wyłączeniu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, przy czym możliwość tę należy odnieść do faktu, tj. czasu wykonywania pracy, a nie do urlopu wychowawczego. Skoro ustawodawca posłużył się pojęciem "osobistej", czyli sprawowanej bezpośrednio przez osobę uprawnioną opieki nad dzieckiem, to utrata możliwości jej sprawowania w czasie wykonywania pracy oznacza wyłączenie możliwości przyznania świadczenia (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 23.09.2010 r., sygn. akt II SA/Łd 807/10).

W świetle powyższego w ocenie Kolegium należy przyjąć, że podjęcie zatrudnienia w okresie korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego jest dopuszczalne wyjątkowo wtedy, gdy nie doprowadzi do wyłączenia możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Form takiego zatrudnienia jest wiele, są to prace zwyczajowo wykonywane w domu związane z określonymi czynnościami fizycznymi (tzw. prace chałupnicze), czy też z obsługą komputera bądź prowadzeniem prywatnego przedszkola.

Odnosząc powyższe do sytuacji E. K., organ wskazał,

że pracodawca Ośrodek Adopcyjno – Opiekuńczy Fundacji [...] udzielił jej urlopu wychowawczego na okres od [...] r. do [...] r., a równocześnie wykonuje ona w tej Fundacji pracę zarobkową na podstawie umowy zlecenia, zawartej na okres od [...] r. do [...] r. polegającą na dyżurach pełnionych w Ośrodku Adopcyjnym oraz prowadzeniu szkoleń w łącznym wymiarze 16 godzin miesięcznie.

W ocenie Kolegium charakter pracy oraz wykonywanie jej poza domem uniemożliwia skarżącej sprawowanie w tym czasie osobistej opieki nad dzieckiem.

Wynika to również z treści odwołania, w którym skarżąca podaje, że w tym czasie synem T. zajmuje się ojciec.

Stanowi to negatywną przesłankę przyznania wnioskodawczyni dodatku do zasiłku rodzinnego, przewidzianego przepisem art. 10 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Na powyższą decyzję E. K. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. W uzasadnieniu skargi przytoczyła argumenty zawarte w odwołaniu od decyzji organu I instancji. Dodatkowo dokładnie opisała charakter wykonywanej pracy, wyjaśniając, iż nie uniemożliwiała ona sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Pełniła bowiem dwugodzinne dyżury raz w tygodniu popołudniami oraz prowadziła szkolenia dla rodziców dopasowując godziny i terminy do potrzeb grupy i swoich. Niejednokrotnie, podobnie jak inni pracownicy, przebywała w pracy z dzieckiem. Charakter wykonywanej pracy, tj. środowisko rodzin, sposób kierowania szkoleniami dotyczącymi dzieci, dyżury pełnione przy telefonie i otwartość na potrzeby dziecka - umożliwiał skarżącej osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem.

Kolegium natomiast skupiło się jedynie na fakcie, że praca wykonywana była poza domem. Jednak w ocenie skarżącej, przepisy nie określają ani charakteru ani miejsca pracy, której podjęcie pozbawia rodzica prawa do dodatku. Sugerowanie przez SKO form zatrudnienia zwyczajowo wykonywanego w domu jako jedynie słusznych, również nie znajduje oparcia w obowiązujących w tym zakresie przepisach.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie znajdując podstaw do zmiany wydanego w sprawie rozstrzygnięcia wniosło o oddalenie skargi jako bezzasadnej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny z w a ż y ł, co następuje:

Stosownie do treści art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej.

Kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

W rozumieniu powyższych przepisów, sąd administracyjny bada legalność, czyli zgodność zaskarżonego aktu administracyjnego z obowiązującymi w dacie jego podjęcia przepisami prawa materialnego, określającymi prawa i obowiązki stron oraz

z przepisami proceduralnymi, normującymi zasady postępowania przed organami administracji publicznej. Stosownie do art. 145 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, uwzględnienie przez sąd administracyjny skargi i uchylenie zaskarżonej decyzji lub postanowienia następuje wówczas, gdy sąd stwierdzi: naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (lit. a), naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego (lit. b), albo inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (lit. c).

W następstwie rozpoznania skargi wniesionej w niniejszej sprawie, Wojewódzki Sąd Administracyjny dopatrzył się w zaskarżonej decyzji oraz w decyzji ją poprzedzającej tego rodzaju uchybień, które obligują Sąd do wyeliminowania ich z obrotu prawnego w części obarczonej naruszeniem obowiązujących przepisów prawa.

Zaskarżoną decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu I instancji dotyczącą odmowy przyznania dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem – synem T. – w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, z uwagi na podjęcie przez E. K.

w czasie przebywania na urlopie wychowawczym pracy na umowę zlecenie na okres od [...] do [...] r. Podjęta praca polegała na pełnieniu dyżurów

w Ośrodku Adopcyjnym oraz prowadzeniu szkoleń w łącznym wymiarze 16 godzin miesięcznie.

Powyższy fakt - charakter pracy oraz wykonywanie jej poza domem - w ocenie organów uniemożliwia skarżącej sprawowanie w tym czasie osobistej opieki nad dzieckiem.

Podstawę prawną skarżonych decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia

28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Stosownie do art. 10 ust. 1 ww. ustawy, dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo

opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, w okresach wymienionych w tym przepisie. Dodatek nie przysługuje osobie o której mowa w ust. 1, jeżeli podjęła lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, która uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego ( art. 10 ust. 5 pkt 3 ustawy).

Natomiast zgodnie z art. 1862 § 1 Kodeksu pracy, w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Z cytowanych powyżej przepisów wynika, że korzystanie z urlopu wychowawczego nie pozbawia pracownika możliwości podjęcia pracy albo rozpoczęcia innej działalności zarobkowej, jednakże bezwzględnym warunkiem zachowania prawa do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego jest aby podjęty przez osobę rodzaj aktywności zawodowej w dalszym ciągu umożliwiał sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.

Sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem nie oznacza, że kontakt z dzieckiem musi być ciągły, nieprzerwany, że sprawująca taką opiekę osoba nie może zostać zastąpiona w wykonywaniu czynności opiekuńczych przez domowników czy inne osoby przez krótsze okresy. W każdym konkretnym przypadku należy dokonać indywidualnej oceny podjęcia zatrudnienia przez osobę korzystającą z urlopu wychowawczego biorąc pod uwagę wszelkie okoliczności związane z pracą, tj. jej charakter, wymiar oraz podstawowy warunek, że praca ta nie zniweczy celu urlopu, jakim jest sprawowanie bezpośredniej, osobistej opieki nad dzieckiem.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, że E. K. w okresie korzystania z urlopu wychowawczego podjęła pracę na podstawie umowy zlecenia na czas określony w wymiarze 16 godzin miesięcznie.

Skarżąca wielokrotnie podnosiła, że rodzaj i charakter podjętej na umowę zlecenie pracy, nie wykluczał sprawowania przez nią osobistej opieki nad dzieckiem, które niejednokrotnie przebywało z nią w ośrodku w trakcie pełnienia dyżurów, czy prowadzenia szkoleń. Przebywając w Fundacji zawsze miała możliwość nawiązania kontaktu z rodziną oraz najmłodszym dzieckiem.

Organy obu instancji przyjęły za udowodniony fakt, że pełnienie dyżurów telefonicznych w Ośrodku Adopcyjnym oraz prowadzenie szkoleń uniemożliwiło skarżącej sprawowanie w tym czasie osobistej opieki nad dzieckiem. W ogóle nie wzięły pod uwagę i nie oceniły okoliczności sprawowania faktycznej opieki nad dzieckiem wynikających z wyjaśnień skarżącej. Natomiast jak już Sąd wskazał konstrukcja przepisu wymaga aby każdorazowo poddawać ocenie konkretny przypadek podjęcia zatrudnienia przez osobę korzystającą z urlopu wychowawczego.

Zgodnie z ogólnymi zasadami postępowania administracyjnego, organ administracji publicznej stoi na straży praworządności i podejmuje kroki niezbędne do dokładnego ustalenia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli (art. 7 K.p.a.). Organ administracji publicznej obowiązany jest w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy (art. 77 § 1 K.p.a.) i dopiero na podstawie całokształtu materiału dowodowego ocenia, czy dana okoliczność została udowodniona (art. 80 K.p.a.). Mając na uwadze, że organ przeprowadził postępowanie dowodowe

z naruszeniem wyżej wymienionych przepisów, w konsekwencji dopuścił się również naruszenia art. 107 § 1 i 3 K.p.a., czego nie dostrzegł organ odwoławczy dopuszczając się ponadto naruszenia art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ winien uwzględnić poczynione wyżej uwagi, co do oceny materiału dowodowego oraz przedstawione zapatrywania dotyczące wykładni art. 10 ust. 5 pkt 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Z tych względów Sąd na podstawie art. 145 § 1 lit. a i c ustawy Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi należało orzec jak w sentencji wyroku.