I OZ 834/13

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem Z DNIA 9 LIPCA 2013 R., SYGN. AKT iv SA/GL 979/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odmówił przyznania M.C. prawa pomocy w zakresie zwolnienia go od kosztów sądowych.

Skarżący M.C. odpowiadając na wezwanie Sądu z dnia 9 stycznia 2013 r. do uiszczenia wpisu od zażalenia na zarządzenie, pismem datowanym na 4 lutego 2013r., zażądał zwolnienia od kosztów sądowych. Następnie w dniu 11 marca 2013r. skarżący nadesłał urzędowy formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy, w którym zadeklarował, iż nie uzyskuje żadnych dochodów, gospodaruje samotnie i nie posiada żadnych zasobów pieniężnych, nieruchomości ani przedmiotów o wartości przekraczającej 3.000 Euro. Referendarz sądowy rozpoznający wniosek uznał, że oświadczenia zawarte we wniosku są niewystarczające do oceny sytuacji materialnej skarżącego. Pismem z dnia 14 marca 2013 r. zwrócił się do skarżącego o uzupełnienie i uprawdopodobnienie danych, na które się powołał wzywając go o:

- nadesłanie dokumentów wykazujących przeciętne miesięczne wydatki związane z utrzymaniem się, to jest opłaty za energię elektryczną, dostawy wody, usługi telekomunikacyjne itp.;

- wskazanie, skąd czerpie środki na utrzymanie się (w szczególności, czy przysługuje mu status osoby bezrobotnej, czy korzysta ze świadczeń z pomocy społecznej);

- podanie tytułu prawnego przysługującego mu do zamieszkiwanej nieruchomości.

W odpowiedzi na powyższe wezwanie, wnioskodawca nadesłał pismo z dnia 8 kwietnia 2013 r., w którym ponownie zaakcentował, iż już od kwietnia 2012 r. nie uzyskuje żadnych dochodów. Wywiódł przy tym, że nie posiada żadnego tytułu prawnego do zamieszkiwanego domu, nie ponosi żadnych kosztów utrzymania tej nieruchomości i nie wie, kto je opłaca. Dodał też, iż nie ponosi osobistych kosztów utrzymania, wydatków na zakup leków, ubrań oraz środków higieny osobistej i nie zna ich wysokości. Nadto wskazał, że nie korzysta z pomocy finansowej innych osób czy instytucji ani też z pomocy społecznej i jest bezrobotnym, bez prawa do zasiłku (co udokumentował zaświadczeniem Powiatowego Urzędu Pracy w Piekarach Śląskich z dnia 16 czerwca 2009 r., czyli wydanym ponad cztery lata temu).

Zważywszy powyższe, referendarz sądowy, kolejnym zarządzeniem z dnia 10 kwietnia 2013 r. ponownie wezwał stronę do uzupełnienia danych ujętych we wniosku - tym razem poprzez wyjaśnienie, skąd czerpie środki na pokrycie kosztów swojego utrzymania, to jest wyżywienia, zakupu środków czystości, odzieży, opłat związanych z zamieszkiwanym przezeń domem. W tym zakresie zwrócił się do wnioskującego o sprecyzowanie, czy wspomniane koszty są pokrywane przez jego rodziców (na co wskazują oświadczenia, które złożył w innej sprawie zarejestrowanej w tutejszym Sądzie pod sygn. akt IV SA/Gl 338/10). Równocześnie w wezwaniu zaznaczono, że jeśli skarżący aktualnie zamieszkuje z rodzicami i pozostaje na ich utrzymaniu (co oznaczałoby, że prowadzi z nimi wspólne gospodarstwo domowe), należy złożyć oświadczenie o stanie majątkowym i dochodach tych osób.

W odpowiedzi M.C. przedłożył pismo datowane na 28 kwietnia 2013 r. zatytułowane jako "zażalenie", w którym wywiódł, iż wszystkie okoliczności znaczące dla rozstrzygnięcia wniosku zostały już wyjaśnione zaznaczając, że wezwanie referendarza jest równoznaczne z podważaniem wiarygodności złożonych przezeń wcześniej oświadczeń o samotnym gospodarowaniu.

Postanowieniem z dnia 10 maja 2013 r. referendarz sądowy odmówił przyznania stronie prawa pomocy. W uzasadnieniu orzeczenia podniósł, że pomimo wystosowanych do niego wezwań, skarżący nie złożył wyjaśnień, o które się do niego zwrócono. Nie podał bowiem wysokości kosztów swojego utrzymania, nie wskazał źródeł, z których czerpie środki na ich pokrycie ani nie rozwiał wątpliwości w zakresie swojej sytuacji rodzinnej.

W dniu 3 czerwca 2013 r. M.C. złożył sprzeciw od powyższego postanowienia z dnia 10 maja 2013 r. (pismo zatytułowane jako "zażalenie").

Rozpoznając wniosek Sąd I instancji podkreślił, że okoliczności niniejszej sprawy nie uzasadniają przyznania stronie takiego prawa, gdyż skarżący nie wykazał spełnienia przesłanek określonych w art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako "p.p.s.a."), a przedstawione przez niego dowody budzą wątpliwości, co do rzeczywistej sytuacji finansowej.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł M.C.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych podstaw i nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie zaznaczyć należy, iż argumentacja przedstawiona w uzasadnieniu zażalenia nie donosi się do istoty sprawy.

Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania. Z powyższego wynika więc, że instytucja zwolnienia od kosztów ma charakter wyjątkowy i jest stosowana wobec osób o bardzo trudnej sytuacji materialnej, czyli takich, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są jakichkolwiek środków do życia, lub środki te są tak bardzo ograniczone, iż wystarczają jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Jednocześnie wykazanie, iż strona rzeczywiście znajduje się w takiej trudnej sytuacji spoczywa na niej samej. Zatem w jej interesie jest zarówno jak najobszerniejszy opis stanu majątkowego, finansowego i rodzinnego oraz realnych możliwości płatniczych, a także jak najściślejsza współpraca z Sądem, który dąży do tego, aby sytuację strony w pełni wyjaśnić.

Działania Sądu do uściślenia oświadczeń strony podejmowane są na podstawie art. 255 p.p.s.a., który stanowi, że w sytuacji, gdy oświadczenie strony zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, dodatkowo strona jest zobowiązana złożyć na wezwanie Sądu dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Konstrukcja przepisu art. 255 p.p.s.a. zakłada obowiązek współpracy wnioskodawcy z sądem.

Z uwagi na powyższe i w świetle okoliczności niniejszej sprawy uznać trzeba, iż Sąd I instancji słusznie uznał, że opisana przez skarżącego sytuacja finansowa nie uzasadnia przyznania mu prawa pomocy w żądanym przez niego zakresie. Dokonując oceny sytuacji majątkowej wnioskodawcy Sąd I instancji słusznie zwrócił uwagę, że nie można za wyjaśnione i w pełni wiarygodne uznać twierdzenia skarżącego co do kompletnego braku dochodów, skoro prowadzi on samodzielne gospodarstwo domowe. Taka sytuacja wydaje się być bowiem sprzeczna z realiami życia codziennego. Niewyjaśnienie wątpliwości w tym zakresie, mimo trzykrotnego wezwania, uznać trzeba za niewypełnienie wezwania w trybie art. 255 p.p.s.a., które uniemożliwiało dokonanie skutecznej oceny rzeczywistej sytuacji majątkowej i rodzinnej strony.

Mając na uwadze powyższe i uznając zaskarżone postanowienie, odmawiające przyznania skarżącemu prawa pomocy, za odpowiadające prawu, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a.