I SA/Gl 897/13

Uzasadnienie

Na podstawie zarządzenia Przewodniczącego Wydziału z dnia 17 lipca 2013 r. wezwano pełnomocnika strony skarżącej, będącego radcą prawnym, do uiszczenia wpisu sądowego od skargi wniesionej na decyzję oznaczoną w sentencji niniejszego postanowienia w kwocie 100 zł w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi.

Odpowiadając w terminie na powyższe wezwanie strona skarżąca złożyła urzędowy formularz, wnosząc o przyznanie spółce prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych. Z uzasadnienia wniosku wynika, że spółka w chwili obecnej znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, "walczy o przetrwanie na rynku". Do sytuacji tej doprowadziły zmiany w przepisach regulujących zasady prowadzenia działalności w sektorze gier. W tym kontekście zaakcentowano trudności związane

z kontynuowaniem tej działalności w ramach uzyskanych wcześniej zezwoleń

"z uwagi na działania różnych organów państwa, których kontrole są nastawione na likwidację tego segmentu rynku usług rozrywkowych". W związku z wprowadzeniem nowych przepisów ustawy o grach hazardowych, przychody spółki znacząco zmalały w porównaniu z poprzednimi latami. Podwyżka podatku od gier od każdego automatu eksploatowanego przez spółkę spowodowała, że uzyskane środki przeznaczane są na regulowanie danin publicznoprawnych. Spółka eksploatuje obecnie 200 automatów, co stanowi 7% stanu sprzed zmiany przepisów. Majątek trwały spółki składa się głównie z automatów do gry, które – jak zaznaczono – są bezwartościowe na rynku. Łączna miesięczna wysokość wydatków, do których poniesienia jest zobowiązana spółka znacząco przekracza ilość środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Z oświadczenia o majątku i dochodach wynika, że wysokość kapitału zakładowego spółki wynosi 2.500.000 zł, wartość środków trwałych 4.657.599,66 zł, a strata w ubiegłym roku obrotowym zamknęła się kwotą 888.485,30 zł. Spółka – w świetle oświadczenia – posiada dwa rachunki bankowe, które zostały zajęte w postępowaniu zabezpieczającym. Wskazano przy tym, że stan kont wynosi 0 zł.

Pismem z dnia 23 sierpnia 2013 r. referendarz sądowy wezwał pełnomocnika strony skarżącej do uzupełnienia danych zawartych we wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez nadesłanie: 1) odpisu sprawozdania finansowego skarżącej (bilansu, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej) za rok obrotowy 2012; 2) odpisu sprawozdania finansowego za okres od stycznia 2013 r. do lipca 2013 r., a w przypadku jego braku, dokumentów obrazujących sytuację finansową, sporządzonych na podstawie danych finansowych za ten okres (zestawienie zmian

w kapitale własnym, rachunek przepływów pieniężnych itp.); 3) aktualnej ewidencji środków trwałych skarżącej; 4) odpisu zeznania podatkowego skarżącej

w podatku dochodowym od osób prawnych za rok 2012; 5) odpisu deklaracji skarżącej na podatek od towarów i usług za ostatnie sześć miesięcy; 6) odpisu raportów kasowych skarżącej za trzy ostatnie miesiące; 7) wyciągów i wykazów

z rachunków bankowych posiadanych przez skarżącą, obrazujących operacje dokonane w ich ramach w ciągu ostatnich trzech miesięcy oraz dokumentów dotyczących lokat i kont. W razie, gdyby rachunki te były zajęte, należało przedstawić zaświadczenia wystawione przez bank, informujące o wysokości zajęć oraz sposobie ich spłaty.

W odpowiedzi spółka nadesłała plik dokumentów (dokumenty te dołączono do sprawy o sygn. akt I SA/Gl 894/13), w tym: wyciągi z dwóch posiadanych przez spółkę rachunków bankowych za okres od czerwca do sierpnia 2013 r. (wykazują one ujemne salda dostępne); kopię zeznania podatkowego CIT-8 za 2012 r. (wykazano przychód w kwocie 148.551.284,25 zł, koszty jego uzyskania w kwocie 149.439.769,55 zł i stratę w kwocie 888.485,30 zł); kopie deklaracji na podatek od towarów i usług za okres od lutego do lipca 2013 r. (najniższą podstawę opodatkowania wykazano w maju, tj. 6.304.575 zł, najwyższą zaś w lutym, tj. 10.983.392 zł); kopie raportów kasowych za czerwiec, lipiec i sierpień (w ostatnim miesiącu wykazano przychód w kwocie 351.999,25 zł, rozchód w kwocie 327.107,35 zł, co spowodowało, że stan kasy wyniósł 31.684,14 zł); raport o środkach trwałych (środki te obejmują w znacznej mierze automaty do gry); kopię sprawozdania finansowego za 2012 r.; kopię sprawozdania finansowego za okres od stycznia do lipca 2013 r. wraz z rachunkiem zysków i strat. W świetle ostatnio przywołanych dokumentów skarżąca spółka na dzień 31 lipca 2013 r. osiągnęła za okres od stycznia do lipca br. zysk w kwocie 227.096,67 zł. Koszty działalności operacyjnej wynoszą 60.268.634,16 zł. Wartość aktywów obrotowych na dzień 31 lipca br. wyniosła 7.635.420,46 zł, w tym środków pieniężnych i innych aktywów pieniężnych w kwocie 1.762.229,62 zł. Z kolei wartość środków pieniężnych w kasie i na rachunkach oznaczono w kwocie 333.904,62 zł, a inne środki pieniężne w kwocie 1.428.325 zł. Nadto w 2012 r. spółka poniosła stratę w kwocie 1.289.183,83 zł.

Postanowieniem z dnia 19 września 2013 r. referendarz sądowy odmówił przyznania prawa pomocy.

W sprzeciwie, złożonym w terminie do dokonania tej czynności, pełnomocnik strony skarżącej wniósł o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie z obowiązku uiszczenia wpisu od skargi.

W uzasadnieniu sprzeciwu pełnomocnik strony podniósł, że wielomilionowe obroty spółki w ostatnim okresie działalności mają dużą wartość tylko w ujęciu księgowym. Kwota ta stanowi bowiem sumę wszystkich wpłat do automatów do gier eksploatowanych przez stronę w całym kraju.

Wskazał dalej, że wartość wpływów do spółki należy nadto skorygować

o podatek od gier, który w omawianym okresie wyniósł ryczałtowo około 400.000 zł odprowadzany każdego miesiąca. Nadto, jak odnotował pełnomocnik spółki, należy uwzględnić koszty związane bezpośrednio z eksploatacją urządzeń do gier oraz bieżącą obsługę administracyjną. Kwota pozostała po odliczeniach podlega zajęciu

w związku z zabezpieczeniem dokonanym na rachunkach bankowych,

co uniemożliwia spółce zgromadzić łącznie kwoty znacznie przekraczającej 100.000,00 zł tytułem wpisów w kilkudziesięciu sprawach prowadzonych równolegle na terenie całego kraju. Zaznaczył przy tym, że próba rozliczenia tej należności

z pominięciem rachunku bankowego narażałaby Spółkę na zarzut "ucieczki" przed istniejącym zajęciem i związane z tym konsekwencje prawne.

Końcowo pełnomocnik Spółki podniósł, że odmowa przyznania prawa pomocy nie może zamykać stronie prawa do sądu "wyłącznie z powodu wygórowanych wymogów fiskalnych".

Ponadto należy odnotować, że obecnie przed Wydziałem I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach toczą się 23 postępowania, w których spółka występuje w charakterze strony skarżącej. W sprawach tych jest ona zobowiązana do poniesienia kosztów sądowych i również wniosła o przyznanie prawa pomocy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że zgodnie z art. 260 ustawy z dnia

30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., zwanej dalej "ppsa") w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

W dalszej kolejności wskazać trzeba, że zgodnie z art. 246 § 2 pkt 2 ppsa prawo pomocy w zakresie częściowym, czyli stosownie do art. 245 § 3 ppsa obejmującym np. zwolnienie od opłat sądowych, może być przyznane osobie prawnej, gdy wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Zwolnienie od kosztów sądowych stanowi zatem wyjątek od zasady ich uiszczania, mający zastosowanie jedynie w sytuacjach, gdy jest to konieczne dla zapewnienia stronie skarżącej prawa do sądu. Z tego powodu wspomniana strona musi nie tylko uprawdopodobnić, ale i wykazać, czyli udowodnić zaistnienie okoliczności uzasadniających wniosek o zwolnienie od obowiązku uiszczania wpisu.

Zdaniem Sądu, w rozpatrywanej sprawie strona skarżąca nie udowodniła braku dostatecznych środków na poniesienie kosztów postępowania w sprawie.

Przede wszystkim należy zauważyć, że aktywa trwałe spółki wynoszą 4.638.644,63 zł (zgodnie z bilansem na dzień 31 lipca 2013 r.), a aktywa obrotowe 7.635.420,46 zł (wg bilansu na dzień 31 lipca 2013 r.). W świetle tego bilansu środki pieniężne i inne aktywa pieniężne wyniosły 1.762.229,62 zł, w tym w kasie i na rachunkach bankowych jest to kwota 333.904,62 zł. Przyjdzie zatem zauważyć, że wszystkie powyższe wartości wielokrotnie przewyższają wartość wpisu. Posiadane przez spółkę aktywa finansowe wystarczają zatem, w ocenie Sądu, na pokrycie kosztów postępowania sądowego, uwzględniając konieczność poniesienia kosztów także w pozostałych sprawach, zawisłych przed tutejszym Sądem. Wprawdzie spółka wskazała, że ubiegły rok podatkowy zakończyła stratą, to jednak biorąc pod uwagę wykazane aktywa obrotowe, można uznać, że sytuacja spółki nie potwierdza braku możliwości poniesienia przez nią kosztów postępowania w sprawie. Odnotować nadto w tym zakresie należy, że strata wynikająca z zeznań podatkowych i bilansu jest jedynie wynikiem bilansowym nadwyżki kosztów nad przychodami i nie jest tożsama z brakiem środków finansowych i co za tym idzie, sama ta okoliczność nie warunkuje potrzeby udzielenia pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych (por. postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 24 czerwca 2008 r., sygn. akt I FZ 260/08, publ. LEX nr 479125 i z dnia 22 marca 2011 r., sygn. akt II GZ 112/11, publ. LEX nr 783893). Poniesienie straty za ostatni rok obrotowy nie uzasadnia przyznania prawa pomocy, jeśli spółka posiada znaczne środki w kapitale zakładowym, majątku lub środkach finansowych (zob. postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 18 lutego 2010 r., sygn. akt I SA/Bd 92/10, publ. LEX 659009). Wskazać zatem należy, że spółka posiada kapitał podstawowy o wartości 2.500.000,00 zł.

Nie można tracić przy tym z pola wiedzenia okoliczności, że w świetle sprawozdania finansowego w bieżącym roku, spółka wykazała zysk netto

z prowadzonej działalności. Jej sytuacja uległa więc zdecydowanej poprawie

w porównaniu z rokiem poprzednim. Podkreślić przy tym należy, że zysk ten został uzyskany pomimo poniesienia przez spółkę wielomilionowych kosztów operacyjnych. Z przedłożonej dokumentacji wynika, że spółka w skali jednego miesiąca ponosi koszty, które znacznie przewyższają wysokość ciążących na niej kosztów sądowych we wszystkich sprawach. Odnotować przy tym należy, że część z zobowiązań spółki stanowią należności z tytułu opłaty sądowej poniesionej na rzecz innego sądu administracyjnego. Odnosząc się przy tym do argumentacji zawartej w sprzeciwie

o konieczności uwzględnienia kosztów związanych z eksploatacją urządzeń do gier oraz na bieżącą obsługę administracyjną, Sąd nie znajduje uzasadnienia, aby budżet państwa ponosił koszty za stronę, w sytuacji gdy ta prowadząc działalność gospodarczą nie uwzględniła kosztów postępowania sądowego. Koszty sądowe należy postrzegać jako normalne koszty działalności gospodarczej, bowiem dochodzenie swoich praw przed sądem jest elementem tej działalności i wymaga, na równi z koniecznością zapewnienia środków na bieżącą działalność, także zapewnienia środków na ich dochodzenie. Wydatki na koszty sądowe powinny być traktowane jako wydatki niezbędne do prowadzenia bieżącej działalności gospodarczej. Strona prowadząc działalność gospodarczą powinna przecież liczyć się z ponoszeniem kosztów w sprawach sądowych. W orzecznictwie wyrażono pogląd, że przedsiębiorca w ramach ryzyka prowadzenia działalności powinien liczyć się z możliwością albo koniecznością dochodzenia lub obrony swoich praw na drodze sądowej. Tym samym w przypadku wystąpienia na drogę sądową powinien się liczyć z koniecznością poniesienia kosztów sądowych i przeznaczenia, z bieżącej działalności lub zgromadzonych zasobów pieniężnych, kwot niezbędnych do skutecznego wszczęcia procesu. Koszty związane z postępowaniem przed sądem należy traktować na równi z innymi kosztami prowadzonej działalności, takimi jak należności publicznoprawne, pieniężne zobowiązania umowne, czy wynagrodzenia pracownicze (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia

6 lutego 2013 r., sygn. akt II GZ 42/13, publ. http://orzeczenia.gov.pl).

Nadto, w świetle zgromadzonych w sprawie dokumentów spółka dysponuje znacznym majątkiem. Zwrócić zatem należy uwagę na pogląd wyrażony

w orzecznictwie, że osoba prawna nie może powoływać się tylko na to, że aktualnie nie dysponuje środkami na poniesienie kosztów sądowych, ale musi także wykazać, że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne działania, by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 marca 2011 r., sygn. akt I OZ 191/11, publ. nr LEX nr 794951). Nadto

w orzecznictwie wielokrotnie podkreślano wyjątkowy charakter prawa pomocy, przyjmując że osoba prawna dysponująca wciąż majątkiem, którego wartość wielokrotnie przewyższa wysokość wpisu, nie mieści się – jak ujął to w swym postanowieniu Naczelny Sąd Administracyjny – w hipotezie art. 246 § 2 pkt 2 ppsa (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 listopada 2004 r., sygn. akt FZ 463/04, niepubl.).

Podkreślić także trzeba, że przedstawione deklaracje dla podatku od towarów i usług pokazują, że spółka wykazuje również duże obroty, co wynika

z wskazanych w deklaracjach podstaw opodatkowania tym podatkiem. Nie można także tracić z pola widzenia okoliczności, że pomimo deklarowanych trudności finansowych spółka funkcjonuje na rynku gospodarczym. Powtórzyć przy tym trzeba, że w okresie od stycznia do lipca br. spółka odnotowała zysk w kwocie 227.096,67 zł. W orzecznictwie podniesiono, że przedsiębiorstwo, które nie wykazało, że utraciło płynność finansową i nadal funkcjonuje w obrocie gospodarczym, nawet pomimo trudności finansowych powinno partycypować w kosztach postępowania sądowego (por. postanowienie NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt I OZ 208/08, LEX nr 477191).

Odnosząc się z kolei do argumentacji dotyczącej zmian związanych

z prowadzoną przez spółkę działalnością, powtórzyć należy za Naczelnym Sądem Administracyjnym, że "niekorzystna dla Spółki nowelizacja ustawy o grach hazardowych zmieniająca dotychczasowe zasady udzielania licencji na automaty do gier nie może wyłączać powinności ponoszenia kosztów postępowania sądowego, które immanentnie są związane z ryzykiem prowadzenia działalności gospodarczej" (zob. postanowienie z dnia 19 sierpnia 2011 r., sygn. akt II FZ 436/11, publ. www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Niezależnie od powyższego należy także zwrócić uwagę, że w formularzu wniosku strona wskazała, że posiada tylko dwa rachunki bankowe. Tymczasem

z analizy nadesłanych dokumentów wynika, że spółka poza wskazanymi rachunkami bankowymi, musi posiadać jeszcze inne rachunki bankowe, których nie ujawniła

w toku niniejszego postępowania. Skoro bowiem stan kasy na dzień 31 lipca 2013 r. wyniósł 6.792,24 zł, to pozostała kwota płynnych środków obrotowych, będąca różnicą pomiędzy kwotą 333.904,62 zł i 6.792,24 zł, czyli 327.112,38 zł, znajduje się na rachunkach bankowych. Powtórzyć trzeba, że w druku wniosku strona oświadczyła, że stan rachunków wynosi 0 zł, a z analizy dokumentów wynika, że saldo końcowe dwóch ujawnionych rachunków wynosi 38.919,66 zł. Strona obraca więc środkami w wysokości wyższej niż udokumentowała. W świetle powyższego uzasadniony jest wniosek, że strona przedstawiła w druku PPPr tylko te okoliczności stanu faktycznego, które mogłyby przemawiać za przyznaniem jej prawa pomocy.

Reasumując, zebrany w toku niniejszego postępowania materiał nie pozwala zdaniem Sądu na stwierdzenie, że przesłanka wymieniona w art. 246 § 2 pkt 2 ppsa w odniesieniu do skarżącej zachodzi. Jest tak tym bardziej dlatego, iż strona prowadząca działalność gospodarczą powinna wykazywać się szczególną zapobiegliwością w zakresie finansowania udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym, związanym z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia

6 października 2004 r., sygn. akt GZ 71/2004, publ. ONSAiWSA 2005/1/8; por. również postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 lutego 2011 r., sygn. akt I FZ 27/11, publ. LEX nr 783621).

Mając powyższe na uwadze, Sąd, zgodnie z art. 246 § 2 pkt 2 ppsa orzekł jak w sentencji.