• IV SA/Wr 364/13 - Wyrok W...
  29.03.2024

IV SA/Wr 364/13

Wyrok
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu
2013-10-15

Nietezowane

Artykuły przypisane do orzeczenia

Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.

Skład sądu

Alojzy Wyszkowski
Henryk Ożóg /sprawozdawca/
Wanda Wiatkowska-Ilków /przewodniczący/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Wanda Wiatkowska-Ilków Sędziowie Sędzia NSA Henryk Ożóg (spr.) Sędzia WSA Alojzy Wyszkowski Protokolant asystent sędziego Sylwia Zdyb po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 15 października 2013 r. sprawy ze skargi T. R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego we W. z dnia [...] marca 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania specjalnego zasiłku celowego oddala skargę.

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi T. R. (skarżąca) jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO) we W. z dnia [...] marca 2013 r., nr [...], utrzymująca w mocy decyzję Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS) we Wrocławiu z dnia [...] lutego 2013 r., nr[...] odmawiającą przyznania specjalnego zasiłku celowego na opłatę czynszu, energii, gazu, środków czystości i higieny osobistej.

W uzasadnieniu decyzji ostatecznej stwierdzono:

Zasady przyznawania świadczeń z pomocy społecznej reguluje ustawa z dnia

12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182), ustawa.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy prawo do świadczeń z pomocy społecznej, przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kryterium określonego przez ustawodawcę, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 1-15 (m.in.: niepełnosprawności) lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej. Kryterium dochodowe dla osoby prowadzącej jednoosobowe gospodarstwo domowe zostało określone w § 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2012 r., poz. 823) rozporządzenie i wynosi 542 zł.

W świetle ustawy zasiłek celowy, może być przyznany na zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu

(art. 39 ust. 1 i ust. 2 ustawy). Z treści powołanego przepisu wynika, że decyzja w sprawie zasiłku celowego ma charakter uznaniowy. Oznacza to, że samo spełnienie ustawowego kryterium dochodowego, nie nakłada na organ obowiązku, w stosunku do ubiegającego się o ten rodzaj świadczenia, przyznania tej formy pomocy, jak też udzielenia zasiłku w żądanej przez wnioskodawcę wysokości.

Stosownie do art. 8 ust. 3 ustawy za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o: 1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych; 2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach; 3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Z kolei w myśl art. 8 ust. 4 ustawy do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się: 1) jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego; 2) zasiłku celowego; 3) pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty; 4) wartości świadczenia w naturze; 5) świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.

Jak wynika z akt sprawy, skarżąca legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. W grudniu 2012 r., tj. w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o udzielenie pomocy, osiągnęła dochód - pochodzący z dodatku mieszkaniowego (289,97 zł) i emerytury (423,84 zł) - w kwocie 713,71 zł.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że w dniu 22 października 2012 r. skarżąca zaciągnęła kredyt w kwocie 2 300 zł oraz uzyskała pożyczkę gotówkową w kwocie 1739,47 zł. Wobec powyższego dochód pochodzący z pożyczki i kredytu stanowi dochód podlegający uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń z pomocy społecznej. Nadto, w sytuacji strony znajduje zastosowanie art. 8 ust. 11 pkt 1 ustawy, który stanowi, że w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwotę kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, w przypadku osoby samotnie gospodarującej, kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony.

Jak wynika z akt sprawy, skarżąca w wyniku uzyskania pożyczki i kredytu w październiku 2012 r. osiągnęła jednorazowy dochód w kwocie 4039,47 zł, przekraczający pięciokrotność kwoty kryterium dochodowego, która w jej sytuacji wynosi 2 710 zł. Wobec tego, powyższy dochód należało rozliczyć na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od października 2012 r., a 1/12 uzyskanej kwoty stanowi

336,62 zł. Tym samym, w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o udzielenie wsparcia, osiągnęła dochód w kwocie 1050,33 zł. Kwota ta przekracza kryterium dochodowe uprawniające do przyznania zasiłku celowego na zasadach ogólnych.

Osobie niespełniającej kryterium dochodowego może zostać przyznana pomoc, o której mowa w art. 41 pkt 1 ustawy. Przepis ten stanowi, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach, osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających to kryterium, może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi. Decyzja w przedmiocie przyznania specjalnego zasiłku celowego wydawana jest w ramach tzw. uznania administracyjnego. Uznanie oznacza przyznanie organowi administracji pewnego stopnia swobody przy podejmowaniu decyzji. Organowi pozostawiony jest wybór co do rodzaju rozstrzygnięcia. O treści decyzji uznaniowej decyduje ocena organu o celowości wydania decyzji o odmowie, bądź przyznaniu świadczenia. W ramach uznania administracyjnego organ ma jednak obowiązek ocenić okoliczności uzasadniające przyznanie specjalnego zasiłku celowego. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreśla się, że nawet spełnienie formalnych przesłanek nie oznacza, że świadczenie będzie "automatycznie" przyznane. Rozpatrując wniosek o przyznanie pomocy społecznej, organ winien brać pod uwagę zarówno cele pomocy społecznej określone w ustawie, jak i możliwości finansowe w zakresie udzielania pomocy. Winien on również uwzględniać sytuację ubiegającego się o przyznanie świadczenia.

Należy wskazać, że świadczenie, o którym mowa w art. 41 pkt 1 ustawy ma charakter wyjątkowy, gdyż umożliwia udzielenie wsparcia osobom, których dochód w zasadzie powinien pozwolić na zaspokojenie ich potrzeb we własnym zakresie. Specjalny zasiłek celowy może być przyznany w sytuacjach zupełnie wyjątkowych, bowiem o możliwości jego przyznania nie decyduje dochód strony, lecz sytuacja życiowa, w której się ona znalazła. Nie można z tej formy pomocy społecznej wyprowadzić wniosku, iż przyznanie takiego zasiłku jest obowiązkiem organu, tak jak czyni się to w odniesieniu do osób spełniających kryterium dochodowe (wyrok NSA z dnia 19 stycznia 2006 r., I OSK 777/05, LEX nr 194414).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3 ust. 1 ustawy). Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem (art. 3 ust. 2 ustawy). Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (art. 3 ust. 4 ustawy).

Z treści wymienionych przepisów wynika, że pomoc społeczna ma charakter subsydiarny, czyli pomocniczy, dodatkowy, uzupełniający w stosunku do własnych możliwości, zasobów, pomocy ze strony bliskich tych osób, które o pomoc się ubiegają. Pomoc społeczna ma jedynie wspierać osoby i rodziny w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych i to tylko w zakresie zaspokojenia niezbędnych potrzeb bytowych. Dlatego osoby wnioskujące o pomoc nie mogą oczekiwać, że zostanie im udzielona pomoc finansowa zawsze wtedy, gdy o nią wnioskują. Pomoc społeczna nie może stanowić źródła utrzymania i zastępować własnych starań wnioskodawców, którzy powinni podejmować inicjatywę w celu poprawy sytuacji życiowej.

W ocenie Kolegium, organ pierwszej instancji nie przekroczył granic uznania administracyjnego odmawiając skarżącej przyznania wnioskowanej pomocy, a jego decyzja zapadła po zebraniu niezbędnych danych dotyczących aktualnej sytuacji materialnej, osobistej i rodzinnej wnioskodawczyni. Zgromadzony materiał dowodowy, pozwala na stwierdzenie, że w sytuacji skarżącej nie wystąpiły żadne szczególne okoliczności uzasadniające konieczność przyznania specjalnego zasiłku celowego. Ponadto - zdaniem organu odwoławczego - przyznanie wsparcia ze środków publicznych osobie, która – jak ustalono - zadłużając się, kupuje drogi telewizor i telefon komórkowy, byłoby sprzeczne z istotą pomocy społecznej i naruszałoby zasadę sprawiedliwości społecznej. Odwołująca się jest podopieczną MOPS od wielu lat, i w związku z tym winna mieć świadomość tego, że pomoc zostanie jej udzielona, jeżeli będzie korzystać z własnych możliwości i zasobów w sposób racjonalny. Tymczasem, wnioskodawczyni zaciągnęła wysokooprocentowany kredyt oraz pożyczkę, a uzyskanej kwoty nie przeznaczyła na zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych, lecz zakupiła przedmioty, które nie są niezbędne ani jej, ani jej córce. Kolegium stanowczo podkreśla, że skarżąca nie może oczekiwać, że świadczenia z pomocy społecznej staną się jej źródłem utrzymania.

W odwołaniu podniesiono, że aktualnie skarżąca utraciła prawo do dodatku mieszkaniowego, gdyż nie była w stanie pokryć kosztów opłat mieszkaniowych. Kolegium wyjaśnia, że z akt sprawy wynika, że od lutego 2013 r. wstrzymano jej wypłatę dodatku mieszkaniowego. Okoliczność ta nie ma znaczenia dla rozpatrywanej sprawy, ponieważ przy ustalaniu sytuacji finansowej strony brane są pod uwagę dochody z grudnia 2012 r. (miesiąc poprzedzający miesiąc złożenia wniosku) lub - w przypadku utraty dochodu - stycznia 2013 r. (czyli z miesiąca, w którym został złożony). Argument odwołania nie może być uwzględniony również z uwagi na brak racjonalnego wykorzystywania własnych możliwości skarżącej. (...).

W skardze na tę decyzję podniesiono, że skarżąca żyje w niedostatku. Jedynym jej dochodem jest emerytura w kwocie 423,84 zł. Dodatek mieszkaniowy został jej wstrzymany. Zaciągnęła kredyt w październiku 2012 r. w kwocie 3600 zł. Było to jednorazowe świadczenie, którego nie wlicza się do dochodu zaciągniętego w 2012 r. MOPS i SKO nie uniemożliwiają jej życia w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3 ust. 1 ustawy). Uważa, że co się tyczy jej zakupów to ,,nie należą one do zdarzeń codziennych, ani nawet do nadzwyczajnych". Dopiero, mając 62 lata, mogła zakupić telewizor i lepszy telefon komórkowy. Od stycznia 2013 r. spłaca co miesiąc po 400 zł kredytu, więc nie ma żadnego dochodu i nie przekracza ustawowego kryterium dochodowego. Pod każdym względem, wg ustawy, spełnia warunki do korzystania z pomocy społecznej. Uważa, że powinna otrzymać zasiłek celowy na zasadach ogólnych (...).

W ocenie skarżącej Kolegium i MOPS przekroczyły granice uznania administracyjnego odmawiając wnioskowanej pomocy choć jej sytuacja materialna, osobista i rodzinna graniczy z ubóstwem.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie z powodów przedstawionych w uzasadnieniu decyzji ostatecznej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie jest zasadna.

Pomoc społeczna - zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 ustawy - jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych których, nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Z powyższego przepisu ustawy wynika, że jedną z podstawowych zasad pomocy społecznej jest zasada subsydiarności, polegająca na tym, że wsparcie danej osobie lub rodzinie może być udzielone, gdy nie jest ona w stanie pokonać swych trudności we własnym zakresie.

Stosownie do przepisu art. 3 ust. 1 ustawy, pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Ponadto, rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy (art. 3 ust. 3 ustawy). W myśl art. 3 ust. 4 ustawy, potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.

Oznacza to jedynie, że udział pomocy społecznej w pokonywaniu przez osoby i rodziny trudności materialnych i życiowych, a nie obowiązek zaspokojenia wszystkich potrzeb życiowych. W wyroku z dnia 20 listopada 2001 r., sygn. akt SK 15/01, Trybunał Konstytucyjny wskazał, że pomoc społeczna ma jedynie subsydiarny charakter w stosunku do aktywności samego zainteresowanego w staraniach o swoje sprawy życiowe (OTK 8/01, poz. 252).

Kryteria uprawniające do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej zostały określone w przepisie art. 8 ust. 1 ustawy. Przepis ten ogranicza dostęp do świadczeń społecznych wprowadzając tzw. kryterium dochodowe. Zgodnie z tym przepisem, prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, 41, 53a, 78, 91 przysługuje: 1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 477 zł, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.

Dochód skarżącej, prowadzącej samodzielne gospodarstwo domowe, został prawidłowo wyliczony na kwotę 1050,33 zł; stanowi on przekroczenie kryterium dochodowego. Z tego powodu skarżąca nie spełnia przesłanek uzyskania zasiłku celowego na zasadach ogólnych (art. 39 ustawy).

W tym stanie rzeczy organy pomocy społecznej zasadnie rozważyły możliwość przyznania zasiłku specjalnego celowego. Stosownie do przepisu art. 41 ust. 1 ustawy, w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego, osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi.

Rozstrzygnięcie w sprawie specjalnego zasiłku celowego zapada zatem na zasadzie uznania administracyjnego.

Organ administracyjny, ma w takim przypadku możliwość podjęcia decyzji o przyznaniu tego rodzaju świadczenia z pomocy społecznej, jak również dostosowania rozmiaru udzielonego wsparcia do potrzeb wnioskodawcy i do własnych możliwości finansowych.

Kontrola decyzji uznaniowej dokonywana zaś przez Sąd ogranicza się do zbadania zgodności z prawem decyzji. Kontrola ta ma ustalić czy dopuszczalne było wydanie decyzji, czy organ przy wydawaniu nie przekroczył granic uznania i czy właściwe uzasadnił rozstrzygnięcie.

Organy orzekające w sprawie podały wszystkie okoliczności, od jakich uzależnione jest udzielenie pomocy. Wskazano niepełnosprawność skarżącej, brak wsparcia ze strony osób zobowiązanych oraz znaczne wydatki na opłaty mieszkaniowe, przekraczające jej możliwości.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego podkreślono, iż nie można uznać, aby konieczne było precyzyjne wskazanie, w każdym przypadku w uzasadnieniu decyzji w przedmiocie zasiłku celowego, możliwości finansowych organu pomocy społecznej. Taki obowiązek nie wynika z norm art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej, art. 3 ust. 4, czy też art. 77 § 1 i art. 107 § 3 kpa. To samo odnosi się do ilości środków finansowych, jakimi dysponuje organ pomocy społecznej w skali miesiąca na potrzeby związane z przyznaniem zasiłków celowych, średniej wysokości zasiłków udzielonych na jednego uprawnionego, ilości osób korzystających w danym miesiącu z tej formy pomocy oraz celu na jaki tym osobom przyznano zasiłki (...) (por. wyroki NSA z 24 lutego 2010 r.

I OSK 1353/09, z 28 kwietnia 2010 r. I OSK 116/10, z 2 czerwca 2011 r., I OSK 107/11).

Dodać trzeba, że organ przyznający specjalny zasiłek celowy nie jest zobowiązany do spełnienia wszelkich żądań osoby. Świadczenia z pomocy społecznej nie mają zapewnić wnioskodawczyni zaspokojenia zasadniczych potrzeb życiowych i być podstawowym źródłem utrzymania, gdyż przeczy temu istota i charakter świadczeń udzielanych w ramach pomocy społecznej (por. wyrok WSA w Warszawie z

6 października 2008 r. SA/Wa 527/08, Lex nr 527554).

Ponadto organ pomocy społecznej nie ma obowiązku uczestniczyć w ponoszeniu całości kosztów utrzymania osoby wnioskującej o pomoc (wyrok WSA w Lublinie z dnia 17 stycznia 2008 r., II SA/Lu 744/2007).

Pomoc społeczna pomaga tylko w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych, nie ma natomiast zaspokajać potrzeby osób zainteresowanych przyznaniem konkretnych świadczeń.

Skarga w związku z tym nie zasługiwała na uwzględnienie.

Organ odwoławczy trafnie stwierdził w odpowiedzi na skargę, iż jej zasadniczy zarzut, że kryterium dochodowe nie zostało przekroczone jest niezasadny. Na gruncie bowiem art. 8 ust. 3 ustawy za dochód uważa się sumę przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, lub w przypadku utraty dochodu - z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, pomniejszoną o obciążenia wskazane w pkt 1-3 tego przepisu. W świetle tej regulacji pożyczki i zaciągane kredyty stanowią dochód osoby ubiegającej się o pomoc ze środków publicznych, niezależnie od tego, że w przyszłości muszą zostać zwrócone. W rozpatrywanym przypadku zastosowanie miał również art. 8 ust. 11 ustawy stanowiący, że w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwotę kryterium dochodowego, kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód wypłacono.

Trafnie też Kolegium wywiodło, odnosząc się do podstawy prawnej specjalnego zasiłku celowego z art. 41 pkt 1 ustawy, że każda osoba ma oczywiście prawo dysponować swym dochodem według własnego uznania, zaciągać zobowiązania finansowe w celu podniesienia komfortu życia, dokonywać zakupu różnych wartościowych przedmiotów. Jeżeli jednak konieczność spłaty kredytu spowoduje, że dana osoba nie będzie mogła zaspokoić swych elementarnych potrzeb bytowych, takich jak uregulowanie opłat mieszkaniowych czy zakup środków higieny osobistej, to nie może oczekiwać, że potrzeby te w takim przypadku sfinansuje ośrodek pomocy społecznej, ze środków publicznych. Tylko na marginesie można ponownie zauważyć, że zakupione przedmioty skarżąca przekazała swej córce.

W tym stanie rzeczy Sąd oddalił skargę na podstawie art. 151 ustawy z dnia

30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.). Sąd administracyjny bowiem kontroluje jedynie legalność zaskarżonych decyzji administracyjnych, a zaskarżone orzeczenie SKO, jak i poprzedzające je MOPS, nie naruszają przepisów powszechnie obowiązującego prawa.

PM 28.10.2013 r.

Szukaj: Filtry
Ładowanie ...