I SA/Gd 1048/13

Uzasadnienie

Wnioskiem dołączonym do skargi wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku na wyżej opisaną decyzję Dyrektora Izby Skarbowej, R. K. zwrócił się o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych, tj. od wpisu sądowego od skargi ponad kwotę 10.000 zł.

Zgodnie ze złożonym przez wnioskodawcę oświadczeniem o stanie rodzinnym, majątku i dochodach jego źródłem utrzymania jest wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji prezesa zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w wysokości 500 zł brutto miesięcznie oraz wynagrodzenie za pracę w wymiarze 1/10 etatu w wysokości 150 zł brutto, nie posiada on jakiegokolwiek majątku, zamieszkuje w mieszkaniu o powierzchni 64 m2, którego właścicielką jest jego małżonka. W rubryce nr 6 formularza PPF, przeznaczonej dla podania osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, wnioskodawca wskazał małżonkę, jednocześnie jednak w uzasadnieniu wniosku oświadczył, iż nie prowadzi z żoną, zamieszkującą obecnie w Warszawie, wspólnego gospodarstwa domowego.

Zarządzeniem z dnia 13 sierpnia 2013 r. referendarz sądowy, działając na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., Nr 270 ze zm.), wezwał wnioskodawcę do przedłożenia odpisów dokumentów dotyczących jego stanu majątkowego, dochodów i stanu rodzinnego.

W piśmie z dnia 26 sierpnia 2013 r. pełnomocnik wnioskodawcy wyjaśnił, że: 1) skarżący nie jest w stanie przedstawić dokumentów dotyczących sytuacji majątkowej jego małżonki, gdyż pomiędzy małżonkami istnieje ustrój rozdzielności majątkowej ustanowiony umową majątkową małżeńską z dnia 25 kwietnia 2006 r., żona wnioskodawcy od lutego br. na stałe przebywa w W., małżonkowie pozostają w faktycznej separacji i nie prowadzą obecnie wspólnego gospodarstwa domowego 2) małżonkowie nie są właścicielami pojazdu mechanicznego, 3) wnioskodawca aktualnie zajmuje mieszkanie żony, które nabyła ona w roku 2006 i którego zakup sfinansowała środkami z kredytu bankowego udzielonego w wysokości 470.000 zł, 4) wobec wnioskodawcy prowadzonych jest szereg postępowań podatkowych dotyczących podatku akcyzowego i podatku od towarów i usług, łączna kwota zobowiązań wnioskodawcy z ww. tytułów wynosi 48.745.088,00 zł, 5) wszczęte zostały również postępowania egzekucyjne, w ramach których zajęto rachunki bankowe wnioskodawcy, 6) w bieżącym roku wnioskodawca nie osiągnął żądnych przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej.

Do pisma dołączono odpisy: umowy majątkowej małżeńskiej z dnia 25 kwietnia 2006 r., zeznania podatkowego wnioskodawcy za rok 2012 r. (PIT-36L), w którym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wykazał dochód w kwocie 38.021 zł, deklarując przychód w wysokości 50.469.214,31 zł i koszty jego uzyskania w wysokości 50.431.193,31 zł, umowy o pracę zawartej na czas określony od 1 września do 30 listopada 2012 r. w wymiarze 1/10 czasu pracy z wynagrodzeniem w kwocie 150 zł miesięcznie, uchwały Zgromadzenia Wspólników "A" Sp. z o.o. w S. z dnia 15 maja 2012 r., na mocy której od czerwca 2012 r. przyznano wnioskodawcy wynagrodzenie w wysokości 500 zł w związku z pełnieniem funkcji prezesa zarządu, zawiadomienia o zajęciu zabezpieczającym prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego z dnia 6 września 2012 r. na kwotę 30.451.367,00 zł oraz zawiadomienia o zajęciu wynagrodzenia z dnia 15 czerwca 2012 r. do kwoty 3.863.845,05 zł.

Postanowieniem z dnia 20 września 2013 r., sygn. akt I SA/Gd 1047/13, referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy uznając, że sytuacja majątkowa wnioskodawcy pozostaje nadal niejasna, nie nadesłał on bowiem wszystkich wymaganych dokumentów, które pozwoliłyby na weryfikację zawartych we wniosku kluczowych danych dotyczących jego aktualnej sytuacji majątkowej oraz dokonanie jej pełnej oceny, w szczególności danych dotyczących źródeł i miesięcznych dochodów małżonków, posiadanych przez nich składników majątku, w tym środków pieniężnych oraz kwoty ponoszonych niezbędnych wydatków związanych z ich bieżącymi kosztami utrzymania.

W sprzeciwie od powyższego postanowienia skarżący wskazał na toczące się wobec niego postępowania egzekucyjne dotyczące zobowiązań podatkowych na łączną kwotę 59.442.719 zł oraz niskie dochody w wysokości 500 zł miesięcznie. Stan majątkowy skarżącego wynika natomiast ze złożonego przez niego pod rygorem odpowiedzialności karnej oświadczenia. Wskazał, że będąc stroną kilku postępowań zdołał pozyskać część środków na ich sfinansowanie, jednakże źródło pochodzenia tych środków było jednorazowe i dlatego nie zostało ujęte w formularzu PPF. Zdaniem skarżącego sam fakt uzyskiwania przez niego w 2012 r. przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej polegającej na pośrednictwie handlowym w obrocie paliwowym, ze względu na niską marżę, nie może być podstawą założenia, że obecnie jest on w stanie ponieść pełne koszty postępowania. Jakkolwiek dochód skarżącego w 2012 r. wyniósł 38.000 zł, to w świetle jego obecnych przychodów (650 zł miesięcznie) nie pozwala on na uiszczenie wpisu sądowego. Zdaniem skarżącego, w świetle złożonego przez niego oświadczenia dotyczącego odpowiedzialności karnej zawartego w pkt 13 formularza PPF brak nadesłania dokumentów nie może być podstawą odmowy przyznania prawa pomocy. Za nieuzasadnione uznał skarżący także żądanie od niego przedstawienia sytuacji majątkowej małżonki, bowiem w jego małżeństwie panuje ustrój rozdzielności majątkowej, a małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

Stosownie do art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.); dalej jako "p.p.s.a.", w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Oznacza to, że w razie wniesienia sprzeciwu Sąd ponownie i od początku ocenia przesłanki przyznania prawa pomocy na podstawie złożonego przez wnioskodawcę wniosku oraz dokumentów. Nie ocenia zaś samej prawidłowości rozstrzygnięcia wydanego przez referendarza, które w wyniku wniesienia sprzeciwu utraciło swój byt.

Zgodnie z art. 245 § 3 p.p.s.a. prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej kwoty pieniężnej (art. 245 § 4 p.p.s.a.)

W myśl art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Z przywołanych przepisów wynika, że sprawą zainteresowanego jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy. Tym samym to na nim spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę udowodnione.

W złożonym oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wnioskodawca podał, że jego źródłem utrzymania jest wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji prezesa zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w wysokości 500 zł brutto miesięcznie oraz wynagrodzenie za pracę w wymiarze 1/10 etatu w wysokości 150 zł brutto, nie posiada on jakiegokolwiek majątku, zamieszkuje w mieszkaniu o powierzchni 64 m2, którego właścicielką jest jego małżonka. W rubryce nr 6 formularza PPF, przeznaczonej dla podania osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, wnioskodawca wskazał małżonkę, jednocześnie jednak w uzasadnieniu wniosku oświadczył, iż nie prowadzi z żoną, zamieszkującą obecnie w Warszawie, wspólnego gospodarstwa domowego.

W niniejszej sprawie wobec stwierdzenia, że złożone przez skarżącego oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku i dochodach jest niewystarczające – na podstawie art. 255 P.p.s.a. – zażądano przedłożenia w terminie 7 dni szeregu dokumentów obrazujących wysokość uzyskiwanych przez małżonków dochodów, posiadanego majątku oraz comiesięcznych zobowiązań. Pomimo to wnioskodawca nie przedłożył wszystkich wymaganych dokumentów, które pozwoliłyby na dokonanie pełnej i rzetelnej oceny jego sytuacji finansowej. Przyjąć zatem należało, że przedstawił on swoją sytuację finansową w sposób selektywny, przedstawiając tylko te okoliczności, które wskazywały na wysokość zadłużenia, uchylił się natomiast od wykazania swoich rzeczywistych możliwości płatniczych. Tym samym skarżący nie wykazał, że spełnia ustawowe przesłanki przyznania prawa pomocy.

Podkreślić należy, że wbrew stanowisku skarżącego samo złożenie oświadczenia o braku jakiegokolwiek majątku, nawet pod rygorem odpowiedzialności karnej, nie wyłącza wynikającego z art. 255 p.p.s.a. obowiązku złożenia dodatkowych oświadczeń lub przedłożenia dokumentów źródłowych dotyczących stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego wnioskodawcy. Oświadczenie to uznane zostało za niewystarczające, wobec czego skarżący został zobowiązany w trybie art. 255 p.p.s.a. do przedłożenia dodatkowych dokumentów celem usunięcia wątpliwości co do określonych we wniosku o przyznanie prawa pomocy jego możliwości płatniczych oraz pouczony, że niezastosowanie się do treści wezwania będzie skutkować rozpoznaniem wniosku w oparciu o posiadane dokumenty. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym ugruntował się pogląd, w świetle którego uchylenie się przez wnioskodawcę od obowiązków nałożonych w trybie art. 255 p.p.s.a. stanowi przeszkodę wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku okoliczności, a tym samym przyznania mu prawa pomocy w żądanym zakresie. Zważyć należy, że przy rozpoznawaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy brak jest możliwości poszukiwania z urzędu faktów przemawiających na korzyść ubiegającego się o przyznanie prawa pomocy. Dokonywana jest jedynie ocena w świetle art. 246 § 1 p.p.s.a. tych okoliczności, które wskazała strona. Jedynym instrumentem służącym weryfikacji oświadczeń wnioskodawcy i tym samym umożliwiającym prawidłową ocenę jego kondycji finansowej, jest unormowanie zawarte w art. 255 p.p.s.a., zgodnie z którym odpowiednich informacji czy też dokumentów musi dostarczyć sam skarżący (por. postanowienie NSA z dnia 1 marca 2006 r., sygn. akt II OZ 235/06, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych; postanowienie NSA z dnia 24 marca 2005 r., sygn. akt OZ 128/05, niepubl.).

Wnioskodawca dokumentując źródła i wysokość osiąganych przez siebie dochodów całkowicie pominął źródło przychodów, jakim jest prowadzona przez niego działalność gospodarcza. Zauważyć należy, że za rok ubiegły wnioskodawca z tytułu hurtowej i detalicznej sprzedaży paliw stałych, ciekłych i gazowych zadeklarował przychód w wysokości 50.469.214,31 zł (dowód: odpis zeznania podatkowego za 2012 r., k. 31-33), a zgodnie z danymi ujawnionymi w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej RP (CEIDG) nadal prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą "A" R. K. Brak jest jednocześnie dowodu przeciwnego, z którego wynikałoby, że zawiesił wykonywanie tej działalności gospodarczej, bądź też ją wyrejestrował. W tych okolicznościach samo oświadczenie wnioskodawcy, że nie uzyskuje z tego tytułu w bieżącym roku żadnych przychodów jest niewystarczające i budzi uzasadnione wątpliwości, które mogłyby zostać wyjaśnione poprzez przedłożenie dokumentów szczegółowo określonych w wezwaniu, w tym odpisów dokumentów księgowych, deklaracji VAT-7, ewidencji środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz ewidencji wyposażenia, jak również wyciągów i wykazów ze wszystkich posiadanych przez wnioskodawcę i jego małżonkę rachunków bankowych obrazujących historię i salda tych rachunków w okresie ostatnich trzech miesięcy. Żadnego z tych dokumentów skarżący nie przedłożył, co w sposób zasadniczy wyklucza możliwość uznania jego twierdzeń o braku środków na pokrycie kosztów postępowania w tej sprawie za uprawdopodobnione.

Odnosząc się do argumentów podniesionych w sprzeciwie podkreślić należy, że miarodajną dla oceny zdolności płatniczych osób prowadzących działalność gospodarczą nie jest kategoria dochodu a przychodu (por. postanowienie NSA z dnia 7 lutego 2012 r., sygn. akt I FZ 549/11). Koszty związane z prowadzoną działalnością gospodarczą nie korzystają bowiem z pierwszeństwa przed ponoszeniem kosztów sądowych. Dokonanie natomiast analizy możliwości płatniczych skarżącego na podstawie przychodów uzyskiwanych przez niego w 2012 r. jest prostą konsekwencją faktu, że tylko te przychody zostały przez niego udokumentowane. Jak już bowiem wyżej wskazano, skarżący nie przedłożył żadnych dokumentów źródłowych związanych z przychodami uzyskiwanymi przez niego w roku bieżącym związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Za rok ubiegły wnioskodawca z tytułu hurtowej i detalicznej sprzedaży paliw stałych, ciekłych i gazowych zadeklarował przychód w wysokości 50.469.214,31 zł, co pozwala przyjąć, że dysponował on znacznymi środkami pieniężnymi; średni miesięczny przychód z tytułu wykonywanej przez wnioskodawcę działalności gospodarczej w roku 2012 wyniósł 4.205.767,59 zł, co podważa wiarygodność jego twierdzeń o braku środków pozwalających na uiszczenie wpisu sądowego w tej sprawie. Za taką oceną tych twierdzeń przemawia także fakt, że w innych sprawach zawisłych przed tut. Sądem (o sygn. akt I SA/Gd 699/13, I SA/Gd 700/13, I SA/Gd 701/13, I SA/Gd 1048/13, I SA/Gd 536/13) wnioskodawca, zwracając się o zwolnienie od kosztów sądowych, także wskazał, że jego aktualne możliwości płatnicze pozwalają mu na uiszczenie części wpisów sądowych, tj. w kwotach po 10.000 zł w każdej z czterech pierwszych spraw i w kwocie 5.000 zł w ostatniej z wymienionych. Powyższe oznacza, że wnioskodawca zadeklarował chęć opłacenia w ww. sprawach kwoty 55.000 zł tytułem opłat sądowych.

Nadto w bieżącym roku finansuje zastępstwo prawne z wyboru w 9 sprawach toczących się przed tut. Sądem, tj. w sprawach o sygnaturach akt I SA/Gd 1025/12, I SA/Gd 270/13, SA/Gd 271/13, SA/Gd 536/13, SA/Gd 699/13, SA/Gd 700/13, SA/Gd 701/13, SA/Gd 1047/13, SA/Gd 1048/13.

Skoro zatem skarżący wśród dochodów podał jedynie wynagrodzenie w łącznej kwocie 650 zł i zadeklarował zarówno brak oszczędności, jak i wartościowych składników majątkowych, które mógłby spieniężyć (w tym nieruchomości, papierów wartościowych czy przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro), to winien przewidywać, iż takie postępowanie podważy wiarygodność składanych przez niego oświadczeń, zwłaszcza w kontekście uchylania się przez niego od przedłożenia wszystkich wymaganych dokumentów wymienionych w wezwaniu. Skąd bowiem skarżący miałby uzyskać kwotę co najmniej 55.000 zł (tj. równowartości samych zadeklarowanych wpisów sądowych), w sytuacji gdy nie ma żadnych zasobów finansowych ani innego majątku, a jego dochody stanowią zaledwie kwotę 650 zł miesięcznie. Bez wątpienia nie mógłby on zgromadzić środków w takiej wysokości wyłącznie z dochodów udokumentowanych w niniejszej sprawie, które wynoszą 500 zł miesięcznie (dowodząc uzyskiwania dochód w wysokości 150 zł miesięcznie na podstawie umowy o pracę, skarżący przedłożył dokument, z którego wynika, iż umowa ta zawarta była na czas określony, który już upłynął, tj. od 1 września 2012 r. do 30 listopada 2012 r.).

Argument, że środki powyższe skarżący otrzymał jednorazowo i dlatego nie ujawnił ich w formularzu PPF, nie jest przekonujący. Skarżący nie tylko środków tych nie ujawnił w formularzu PPF, ale też nie wskazał nawet źródła ich pochodzenia (umowy rzekomej sprzedaży samochodu) i dowodu go potwierdzającego. Z tego względu wyjaśnienia skarżącego uznać należy za gołosłowne, a całokształt jego postępowania w tej sprawie prowadzi do wniosku, że ukrywa on istotne informacje dotyczącego swoich możliwości płatniczych.

Podkreślić należy w szczególności fakt uchylenia się przez wnioskodawcę od przedstawienia wyciągów z posiadanych rachunków bankowych, co uniemożliwia weryfikację jego oświadczenia w części dotyczącej braku zasobów pieniężnych, które – jak wskazywać mogą przywołane okoliczności – może posiadać, gdyż z konta o numerze [...], skarżący uiścił wpis sądowy od skargi w kwocie 10.844 zł w sprawie o sygn. akt I SA/Gd 1025/12. Stanowiska takiego nie zmienia fakt, że rachunek bankowy prowadzony przez "B" S.A. podlega zajęciu do kwoty ponad 30 mln zł.

Wyciągi z rachunków bankowych mogłyby też potwierdzić, czy skarżący faktycznie sam prowadzi gospodarstwo domowe, bowiem jego oświadczenie w tym przedmiocie, z uwagi na deklarowaną wysokość dochodów (650 zł), budzi wątpliwości. Kwota ta nie pozwala na zaspokojenie nawet podstawowych, bieżących i powszechnie uznawanych za konieczne kosztów utrzymania dorosłej osoby, jak chociażby uiszczenie opłat związanych z eksploatacją mieszkania (wnioskodawca zajmuje lokal o powierzchni 64 m2), zakupem wyżywienia i środków czystości. Warto przy tym nadmienić, że wnioskodawca nie podnosi, że w ww. zakresie korzysta z pomocy członków najbliższej rodziny, czy też z pomocy społecznej, mimo że kwota osiąganego przez niego dochodu uprawnia go do korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej; zgodnie z § 1 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2012 r. poz. 823) od 1 października 2012 r. kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wynosi bowiem 542 zł.

Pomimo wyraźnego wezwania wnioskodawca uchylił się też, powołując się na istniejący w jego małżeństwie ustrój rozdzielności majątkowej, od przedłożenia dokumentów i podania informacji dotyczących sytuacji finansowej jego małżonki; podał jedynie, że według stanu jego wiedzy żona nie posiada pojazdu mechanicznego. Sąd podziela prezentowany w orzecznictwie pogląd, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej nie skutkuje brakiem obowiązku przedstawienia informacji oraz dokumentów dotyczących majątku i dochodów małżonki, gdyż o zwolnieniu strony od kosztów sądowych nie decyduje tylko jej własny stan majątkowy z pominięciem majątku współmałżonka. Małżonkowie mają bowiem względem siebie obowiązek pomocy, obejmujący swym zakresem także prowadzenie procesów sądowych i pokrywanie związanych z nimi kosztów, którego to obowiązku nie niweczy zniesienie między małżonkami wspólności ustawowej (por. postanowienie NSA z dnia 6 października 2004 r., sygn. akt GZ 71/04, ONSAiWSA 2005 r. nr 1 poz. 8).

Sąd zauważa jednak, że nawet gdyby przyjąć pogląd skarżącego, że w tej konkretnej sprawie nie miał on obowiązku udokumentowania sytuacji majątkowej małżonki to i tak nie podważa to zasadniczego dla rozstrzygnięcia wniosku, że nie udokumentował on przede wszystkim własnego stanu majątkowego, co jest wystarczające do uznania, że jego wniosek o przyznanie prawa pomocy nie jest uzasadniony.

W związku z powyższym Sąd uznał, że wnioskodawca nie wykazał, że spełnia ustawowe przesłanki przyznania prawa pomocy. Sąd nie jest przy tym zobowiązany do prowadzenia dochodzenia wówczas, gdy dokładne dane umożliwiające pełną ocenę stanu majątkowego oraz możliwości płatniczych wnioskodawcy nie są znane, albowiem uchyla się on od złożenia odpowiednich dokumentów, czy oświadczeń w tym przedmiocie. Rzeczą zainteresowanego jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy.

Podkreślenia końcowo wymaga, że jak wskazano wyżej, skarżący występował o przyznanie prawa pomocy w sprawach zawisłych przed tut. Sądem o sygn. akt I SA/Gd 1025/12, I SA/Gd 270/13, I SA/Gd 271/13, I SA/Gd 536/13, I SA/Gd 699/13, I SA/Gd 700/13, I SA/Gd 701/13, w których to sprawach Sąd (lub referendarz sądowy) konsekwentnie odmawiał skarżącemu przyznania prawa pomocy. Wnioskodawca obrazując swoją kondycję finansową w niniejszej sprawie, kolejny raz zachował się w sposób tożsamy, mimo iż mógł oczekiwać, znając stanowisko Sądu w tym zakresie, że będzie to skutkowało odmową przyznania mu prawa pomocy.

Z tych wszystkich względów, na podstawie przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 260, orzeczono jak w sentencji postanowienia.