I SA/Wa 804/13

Uzasadnienie

Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej decyzją z [...] stycznia 2013 r. nr [...], po ponownym rozpatrzeniu sprawy na wniosek S. O., uchylił decyzję Ministra Infrastruktury z [...] kwietnia 2011 r. nr [...] i orzekł o:

- stwierdzeniu nieważności decyzji Komisji Odwoławczej do Spraw Wywłaszczenia przy Ministrze Spraw Wewnętrznych z [...] czerwca 1966 r. nr [...] oraz decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urzędu Spraw Wewnętrznych w [...] z [...] stycznia 1966r. nr [...],

- odmowie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Odwoławczej do Spraw Wywłaszczenia przy Ministrze Spraw Wewnętrznych z [...] marca 1962 r. nr [...],

- odmowie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Odwoławczej do Spraw Wywłaszczenia przy Ministrze Spraw Wewnętrznych z [...] listopada 1961 r. nr [...] oraz poprzedzającego ją orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych w [...] z [...] sierpnia 1961 r. nr [...] w części dotyczącej wywłaszczenia nieruchomości położonej w K. przy ul. [...], o powierzchni [...] m2 oznaczonej jako działka nr [...], stanowiącej własność J. O.,

- umorzeniu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności ww. orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych w [...] z [...] sierpnia 1961 r. w części dotyczącej przyznania odszkodowania za wywłaszczenie powyższej nieruchomości

Decyzja Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej wydana została przy następujących ustaleniach stanu faktycznego i ocenie prawnej sprawy.

Orzeczeniem z [...] sierpnia 1961 r. nr [...] Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych w [...] (przywoływane dalej jako Prezydium WRN w [...]), działając na podstawie art. 3 ust. 1, art. 7, art. 8 ust. 1 i 6 oraz art. 20 i art. 21 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. - o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości (Dz.U. Nr 17, poz. 70 ze zm.), orzekło m.in. o wywłaszczeniu na rzecz Państwa za odszkodowaniem nieruchomości położonej w K. przy ul. [...], oznaczonej na planie jako działka nr [...] o powierzchni [...] m2, stanowiącej własność J. O. Wywłaszczenia dokonano w celu realizacji inwestycji polegającej na rozbudowie i przebudowie stacji osobowej PKP, w związku z elektryfikacją linii kolejowej W. W następstwie rozpoznania wniesionego przez J. O. odwołania, Komisja Odwoławcza do Spraw Wywłaszczenia przy Ministrze Spraw Wewnętrznych (przywoływana dalej jako: "Komisja Odwoławcza" decyzją z [...] listopada 1961 r. nr [...] utrzymała w mocy ww. orzeczenie w części dotyczącej wywłaszczenia, zaś w części dotyczącej odszkodowanie odroczyła wydanie decyzji.

Następnie decyzją z [...] marca 1962 r. nr [...] Komisja Odwoławcza uchyliła orzeczenie Prezydium WRN w [...] z [...] sierpnia 1961 r. w części dotyczącej odszkodowania i zleciła organowi pierwszej instancji przydzielenie wywłaszczonemu nieruchomości zamiennej.

Decyzją z dnia [...] stycznia 1966 r. nr [...] Prezydium WRN w [...] na podstawie art. 7 i 8 ust. 6 pkt 3 oraz art. 21 ustawy z dnia 12 marca 1958 r., orzekło o przyznaniu J. O. z wywłaszczoną nieruchomość odszkodowania w kwocie [...] złotych. Decyzja ta utrzymana została w mocy decyzją Komisji Odwoławczej z [...] czerwca1966 r. nr [...].

Pismem z [...] sierpnia 2008 r. S. O. - jeden z następców prawnych byłego właściciela nieruchomości (co stwierdzone zostało postanowieniem Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] kwietnia 2004 r. sygn. akt [...]) wystąpił o stwierdzenie nieważności ww. decyzji z [...] czerwca 1966 r., [...] stycznia 1966 r., [...] listopada 1961 r. oraz orzeczenia z [...] sierpnia 1961 r., podnosząc, że organy naruszyły przy ich wydawaniu art. 7 k.p.a. oraz art. 41 i art. 43 ustawy z dnia 12 marca 1958. r.

W następstwie przeprowadzonego postępowania Minister Infrastruktury decyzją z [...] kwietnia 2011 r. nr [...] stwierdził nieważność decyzji Komisji Odwoławczej z [...] czerwca 1966 r. oraz poprzedzającej ją decyzji Prezydium WRN w [...] z [...] stycznia 1966 r., a odmówił stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Odwoławczej z [...] marca 1962 r., decyzji Komisji Odwoławczej z [...] listopada 1961 r. i poprzedzającego ją orzeczenia Prezydium WRN z [...] sierpnia 1961 r. w części dotyczącej wywłaszczenia przedmiotowej nieruchomości oraz umorzył postępowanie o stwierdzenie nieważności ww. orzeczenia Prezydium WRN w [...] z [...] sierpnia 1961 r. w części dotyczącej przyznania odszkodowania.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia organ nadzoru wywodził, że orzeczenie Prezydium WRN z 1961 r. w części dotyczącej wywłaszczenia od J. O. nieruchomości położonej w K. o pow. [...] m2 jak też utrzymująca je w mocy decyzja Komisji Odwoławczej z 1961 r. nie są dotknięte kwalifikowanymi wadami prawnymi określonymi w art. 156 § 1 k.p.a. Podobnie nie była jego zdaniem obarczona tymi wadami decyzja kasacyjna Komisji Odwoławczej z [...] marca 1962 r. Natomiast, decyzje ustalające odszkodowanie (decyzja Prezydium WRN z [...] stycznia 1966 r. i utrzymująca ją w mocy decyzja Komisji Odwoławczej z [...] marca 1966 r.) rażąco naruszały art. 21 ustawy wywłaszczeniowej, bowiem ustalenie odszkodowania nie nastąpiło w oparciu o opinię biegłych i na podstawie wyników rozprawy, lecz zostało ustalone samodzielnie przez organ na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 3 tej ustawy. Umarzając zaś postępowanie nadzorcze w przedmiocie orzeczenia Prezydium WRN z [...] sierpnia 1961 r. w części dotyczącej zawartego w tym orzeczeniu rozstrzygnięcia o odszkodowaniu, organ zauważył, że ta część orzeczenia została wyeliminowana z obrotu prawnego kasacyjną decyzją Komisji Odwoławczej z 1962 r., tym samym prowadzenie w tym zakresie postępowania jest bezprzedmiotowe.

Niezgadzając się z powyższym rozstrzygnięciem S. O. wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy, podnosząc, że wywłaszczeniu uległa w rzeczywistości nieruchomość o powierzchni znacznie większej niż wskazana w zaskarżonej decyzji, a sam cel wywłaszczenia został zrealizowany bez zachowania wszelkich norm dotyczących odległości położenia torów kolejowych od budynku mieszkalnego właściciela wywłaszczonej nieruchomości. Wskazał ponadto na brak jakichkolwiek odniesień w rozstrzygnięciach organu do wniosku właściciela nieruchomości o wywłaszczenie całej nieruchomości.

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (będącym właściwym w sprawie po zniesieniu urzędu Ministra Infrastruktury) decyzją z [...] stycznia 2013 r. nr [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 w zw. z art. 127 § 3 k.p.a., uchylił w całości decyzję Ministra Infrastruktury i orzekł (analogicznie jak w uchylonej decyzji) o: stwierdzeniu nieważność decyzji Komisji Odwoławczej z [...] czerwca 1966 r. oraz poprzedzającej ją decyzji Prezydium WRN w [...] z [...] stycznia 1966 r.; odmowie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Odwoławczej z [...] marca 1962 r.; odmowie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Odwoławczej z [...] listopada 1961 r. i poprzedzającego ją orzeczenia Prezydium WRN z [...] sierpnia 1961 r. w części dotyczącej wywłaszczenia przedmiotowej nieruchomości oraz umorzył postępowanie w sprawie o stwierdzenie nieważności ww. orzeczenia Prezydium WRN w [...] z [...] sierpnia 1961 r. w części dotyczącej przyznania odszkodowania za wywłaszczenie.

Powodem uchylenia decyzji Ministra Infrastruktury było stwierdzenie, że wydane przez niego rozstrzygnięcie skierowane zostało do osoby zmarłej (J. G., który zmarł [...] kwietnia 2011 r.), a to oznaczało, że decyzja Ministra obarczona była wadą rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., co z kolei obligowało organ odwoławczy do jej uchylenia.

Przechodząc zaś do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy zainicjowanej wnioskiem S. O., Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej powtórzył ocenę formułowaną przez Ministra Infrastruktury, iż kontrolowane w postępowaniu nadzorczym rozstrzygnięcia o ustaleniu odszkodowania za wywłaszczoną J. O. nieruchomość, tj. decyzja Prezydium WRN w [...] z [...] stycznia 1966 r. i utrzymująca ją w mocy decyzji Komisji Odwoławczej z [...] czerwca 1966 r. wydane zostały z rażącym naruszeniem art. 21 ustawy z dnia 12 marca 1958 r., gdyż w dacie ich podejmowania organy nie dysponowały opinią rzeczoznawcy ustalającej wartość nieruchomości wg aktualnie obowiązujących wówczas stawek, a odszkodowanie to ustaliły samodzielnie w oparciu o art. 8 ust. 6 pkt 3 tej ustawy. W tej sytuacji w sprawie zaistniały przesłanki do stwierdzenia nieważności tych decyzji, na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.

Brak natomiast w ocenie Ministra było podstaw do eliminacji w tym trybie decyzji kasacyjnej Komisji Odwoławczej z [...] marca 1962 r., którą organ ten uchylił orzeczenie Prezydium WRN w [...] z [...] sierpnia 1961 r. w części odnoszącej się do ustalonego w nim odszkodowania. Uchylenie wówczas tej części orzeczenia Prezydium uzasadnione było bowiem poczynionymi przez organ odwoławczy ustaleniami, że na terenie miasta K. znajdowały się nieruchomości, które mogły być przydzielone wywłaszczonemu jako nieruchomości zamienne. Zachodziła zatem konieczność ponownej analizy kwestii ewentualnego przydzielenia J.O. takich nieruchomości za wywłaszczony grunt zamiast odszkodowania pieniężnego.

Brak było również zdaniem Ministra podstaw do stwierdzenia nieważności rozstrzygnięć organów obu instancji podjętych w przedmiocie wywłaszczenia stanowiącej własność J. O. nieruchomości, położonej przy ul. [...] w K. o pow. [...] m2, a więc orzeczenia Prezydium WRN w [...] z [...] sierpnia 1961 r. oraz utrzymującej to orzeczenie w mocy decyzji Komisji Odwoławczej z [...] listopada 1961 r.

Dokonując oceny legalności tych rozstrzygnięć w aspekcie obowiązujących w dacie ich wydawania przepisów ustawy wywłaszczeniowej z 1958 r., organ nadzoru wyjaśnił, że wywłaszczenie, zgodnie z art. 3 tej ustawy było dopuszczalne, jeżeli nieruchomość była ubiegającemu się o wywłaszczenie niezbędna na cel użyteczności publicznej, na cel obrony Państwa albo dla wykonania zadań określonych w zatwierdzonych planach gospodarczych oraz dla planowej realizacji budownictwa ogólnomiejskiego i zorganizowanego budownictwa mieszkaniowego. Celem zaś wywłaszczenia przedmiotowej nieruchomości była rozbudowa i przebudowa stacji osobowej Polskich Kolei Państwowych na terenie położonym w K. w związku z elektryfikacją linii W. Na nieruchomości tej przewidziana była budowa torów postojowych dla jednostek elektrycznych. Niewątpliwie zaś budowa urządzeń stacji kolejowej stanowiła, zdaniem Ministra, realizację celu użyteczności publicznej. Niezbędność wywłaszczenia i na wskazany cel potwierdzało natomiast zaświadczenie o lokalizacji szczegółowej z [...] marca 1959 r. nr [...] wydane przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w [...] Wojewódzki Zarząd Architektoniczno-Budowlany. Przedmiotowa inwestycja mogła być zrealizowana tylko na terenach objętych wnioskiem wywłaszczeniowym. Ponadto zgodnie z treścią wniosku o wywłaszczenie z [...] lipca 1960 r. nr [...] inwestor (Dyrekcja Okręgowych Kolei Państwowych w W.) dysponował środkami na zapłacenie odszkodowań, co wskazuje iż inwestycja była wpisana w zatwierdzony plan gospodarczy, bowiem narodowe plany gospodarcze były instrumentem gospodarki nakazowej, w której centralnie decydowano o alokacji środków przeznaczonych na inwestycje.

W sprawie spełniony został także, przewidziany w art. 6 ust. 1 ustawy wywłaszczeniowej wymóg przeprowadzenia przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego negocjacji z właścicielem gruntu o dobrowolne jego odstąpienie. Z akt archiwalnych wynika bowiem, że [...] lipca 1960 r. przeprowadzono pertraktacje z właścicielami nieruchomości zlokalizowanych na obszarze przeznaczonym pod rozbudowę stacji K. Biorący w nich udział J.O. nie wyraził wówczas zgody na odszkodowanie w gotówce, lecz żądał nieruchomości zamiennej, przy czym nie zgadzał się na proponowane grunty położone w K. Wobec zatem niemożności nabycia nieruchomości w drodze dobrowolnej umowy sprzedaży, pismem z dnia [...].07.1960 r. nr [...] Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w W. wystąpiła do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych w [...] z wnioskiem o wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego odnośnie nieruchomości położonych w K. przy ul. [...], w tym również działki nr [...] i nr [...] (wg ówczesnych oznaczeń na planie gruntowym i rejestrze pomiarowym zaewidencjonowanym przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w [...] [...] czerwca 1960) o powierzchni [...] m2 i [...] m2 z całości o powierzchni [...] ha [...] m2 , stanowiące własność J. O. Powyższy wniosek spełniał wymogi wynikające z art. 15 ustawy z dnia 12 marca 1958r.

O wszczęciu postępowania i wyznaczeniu rozprawy Prezydium WRN w [...], zawiadomiło właścicieli nieruchomości, dopełniając w tym względzie wymogu z art. 16 ust. 1 powołanej wyżej ustawy. W zawiadomieniu wskazano, że powierzchnia działki nr [...], ujawniona we wniosku, jest niezgodna z planem. Na rozprawie wywłaszczeniowej przeprowadzonej [...] września1960 r., przedstawiciel wnioskodawcy wskazał, iż powierzchnie zawnioskowanych do wywłaszczenia nieruchomości uległy ograniczeniu o około [...] m szerokości na skutek ograniczenia budowy jednego toru i zostanie skorygowana. Następnie pismem z [...] czerwca 1961 r. nr [...] ograniczył on swój wniosek w części odnoszącej się do nieruchomości J. O. do powierzchni [...] m2 (oznaczonej na aktualnym w tej dacie planie gruntów z 1961 r. jako działka nr [...]). Jednocześnie inicjator wywłaszczenia wyjaśnił, iż z uwagi na fakt przeznaczenia do wywłaszczenie [...]% z ogólnej powierzchni [...] ha, nie poczyniono starań o przyznanie nieruchomości zamiennej. W stosunku do tak ograniczonej powierzchni zostało wydane orzeczenie wywłaszczeniowo-odszkodowawcze, utrzymane w mocy w części dotyczącej wywłaszczenia decyzją Komisji Odwoławczej z dnia [...] listopada 1961 r.

W tym stanie rzeczy Minister ocenił, że brak jest podstaw do stwierdzenia by ww. kontrolowane decyzje, w części dotyczącej wywłaszczenia, obarczone były wadami wskazanymi w art. 156 § 1 k.p.a., co wykluczało możliwość stwierdzenia ich nieważności.

Natomiast prowadzenie postępowania nieważnościowego w stosunku do tej części orzeczenia Prezydium WRN w [...] z 1961 r., w której ustalono odszkodowanie za wywłaszczenie, z uwagi na prawomocnej wyeliminowanie decyzją Komisji Odwoławczej z [...] marca 1962 r. jest bezprzedmiotowe. W konsekwencji powyższego w tym zakresie postępowanie nadzorcze należało umorzyć.

Na powyższą decyzję Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej S. O. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie kwestionując ją w części dotyczącej odmowy stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Odwoławczej z [...] listopada 1961 r. oraz odmowy stwierdzenia nieważności poprzedzającego ją orzeczenia Prezydium WRN w [...] z [...] sierpnia 1961 r. w zakresie dotyczącym wywłaszczenia nieruchomości o powierzchni [...] m2, położonej w K. przy ulicy [...], oznaczona w planie nr [...].

Skarżący zarzucił w tej części decyzji Ministra błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, iż można było wywłaszczyć nieruchomość będącą własnością J.O. na cele publiczne, tj. budowę urządzeń stacji kolejowej PKP na terenie prywatnym osób fizycznych w związku z elektryfikacją linii W.

W uzasadnieniu skargi podnosił on, że zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami, tj. art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. decyzja o wywłaszczeniu powinna zawierać ustalenie przedmiotu wywłaszczenia, czyli prawidłowe ustalenie powierzchni wywłaszczanej części działki. Błędne ustalenie tej powierzchni winno więc skutkować stwierdzeniem nieważności decyzji wywłaszczeniowej. Niezależnie od powyższego decyzja wywłaszczeniowa nie powinna zostać wydana nawet na cel użyteczności publicznej, jeżeli naruszała przepisy dotyczące warunków technicznych jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane budownictwa specjalnego, a taka sytuacja zdaniem skarżącego miała miejsce w rozpoznawanej sprawie. Organ ją wydający znał bowiem projekt budowy bocznicy kolejowej, która na planach została zaznaczona w odległości [...] – [...] m od budynków znajdujących się na działce skarżącego. Winien zatem przewidzieć, że wydanie decyzji wywłaszczeniowej spowoduje wybudowanie torowiska kolejowego na terenie objętym decyzją, co dla mieszkańców budynku znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie nowej budowli będzie niezwykle uciążliwe, gdyż niezależnie od hałasu, drgania i wibracje terenu spowodowane poruszaniem się pociągów po bocznicy, będzie mogło powodować także straty materialne, w postaci pękania ścian nośnych budynku oraz niszczenia wszystkich budynków znajdujących się w tak bliskiej odległości od torów. Skarżący podnosił ponadto, że w latach 1959 - 1961 PKP zajęło [...] m2 nieruchomości stanowiących własność jego poprzednika prawnego bez decyzji wywłaszczeniowej.

W oparciu o tak sformułowane i uzasadnione zarzuty wniósł on o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie nieważność decyzji Komisji Odwoławczej z [...] listopada 1961 r. jak też orzeczenia Prezydium WRN w [...] z [...] sierpnia 1961 r. w części dotyczącej wywłaszczenia.

W odpowiedzi na skargę Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej wniósł o jej oddalenie i

podtrzymał swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:

skarga jest niezasadna i podlega oddaleniu.

Przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie uczyniono jedynie tę część decyzji Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiego z [...] stycznia 2013 r., w której odmówiono stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Odwoławczej do Spraw Wywłaszczenia przy Ministrze Spraw Wewnętrznych z [...] listopada 1961 r. nr [...] oraz poprzedzającego ją orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych w [...] z [...] sierpnia 1961 r. nr [...] w części dotyczącej wywłaszczenia nieruchomości położonej w K. przy ul. [...], o powierzchni [...] m2 oznaczonej jako działka nr [...], stanowiącej własność J. O. (tiret trzecie sentencji decyzji Ministra). Ta część zaskarżonej decyzji podlegała zatem kontroli Sądu. Pozostała część rozstrzygnięcia, jako nieobjęta skargą i mogąca samodzielnie funkcjonować w obrocie prawnym stała się prawomocna.

Zakończone zaskarżoną decyzją Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej postępowanie toczyło się w trybie nadzwyczajnym przewidzianym w art. 156 § 1 i n. k.p.a. W następstwie tego postępowania Minister uznał, że w przedmiotowej sprawie nie zachodzą podstawy do stwierdzenia nieważności ww. rozstrzygnięć wywłaszczeniowych - wydanych na podstawie przepisów ustawy z 12 marca 1958 r. – o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U. z 1961 r. Nr 18, poz. 94 ze zm.), gdyż nie są one obarczone żadną z kwalifikowanych wad prawnych wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a.

Ocenę organu nadzoru skład orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela.

Na wstępie przede wszystkim jednak wyjaśnić należy, że postępowanie nadzorcze prowadzone na podstawie art. 156 – 158 k.p.a. podlega wprawdzie takim samym regułom procesowym jak postępowanie zwykłe, jednakże różni się przedmiotem. Prowadząc postępowanie zwykłe organ zmierza bowiem do wyjaśnienia stanu faktycznego i rozstrzyga merytorycznie sprawę, a więc dokonuje subsumcji stanu faktycznego do norm prawa materialnego i kształtuje w formie władczego rozstrzygnięcia materialnoprawny stosunek administracyjnoprawny, zaś w postępowaniu nadzorczym przedmiotem jest decyzja (z reguły ostateczna) i ustalenie, czy została ona wydana z wadami, o których stanowi art. 156 § 1 k.p.a. Postępowanie nadzorcze nie jest więc i nie może być utożsamiane z postępowaniem "w trzeciej instancji", mającym na celu rozstrzygnięcie sprawy co do jej istoty (tu postępowaniem o wywłaszczenie nieruchomości), lecz jest odrębnym postępowaniem, mającym charakter wyłącznie kontrolny, w którym ocenie podlega jedynie legalność decyzji wydanej w trybie zwykłym, w aspekcie jej zgodności z obowiązującymi w dacie jej wydawania przepisami prawa (tu wydanie orzeczenia o wywłaszczeniu). Wyeliminowanie zaś w tym trybie ostatecznej decyzji stanowi wyłom w ustanowionej w art. 16 k.p.a. generalnej zasadzie trwałości decyzji administracyjnych. Z tego też względu, aby mogło dojść do przełamania tej zasady, wady prawne decyzji muszą znajdować potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym. Brak dowodów pozwalających na jednoznaczne stwierdzenie istnienia takich wad prawnych decyzji, wyklucza możliwość jej eliminacji z obrotu prawnego. Decyzja ta korzysta bowiem z domniemania legalności, będącego konsekwencją ww. zasady, a ta ma fundamentalne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu prawnego i stabilności ukształtowanych w przeszłości stosunków administracyjnoprawnych.

Uwzględniając zatem wyżej zakreślone granice postępowania nadzorczego, nie mogły być przedmiotem oceny Ministra, jak też rozważań rozpoznającego skargę Sądu, zasadnicze jej zarzuty strony, koncentrujące się na wykazaniu negatywnego oddziaływania zrealizowanej na wywłaszczonym gruncie inwestycji kolejowej na sąsiadujące z nią nieruchomości. Zasadność lokalizacji inwestycji celu publicznego na oznaczonym obszarze, jak też jej odziaływanie na inne nieruchomości nie podlegała wszak weryfikacji w postępowaniu wywłaszczeniowym. W postępowaniu tym rozstrzyga się jedynie o odjęciu przynależnej jednostce własności i przeniesieniu jej na rzecz Państwa dla umożliwienia realizacji jednego z opisanych ustawą celów, a nie o zasadności zaplanowanego zamierzenia, które legło u podstaw wywłaszczenia. Nie bada się więc także konsekwencji prawnych lub faktycznych jakie inwestycja celu wywłaszczeniowego może w przyszłości wywoływać, w doniesieniu do jej otoczenia, jej opłacalności itp. Z tego względu okoliczności te, dla oceny legalności decyzji wywłaszczeniowej, są prawnie obojętne.

Kontrolowane orzeczenia wywłaszczeniowe, jak już zasygnalizowano na wstępie, wydane zostały w postępowaniu prowadzonym na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Zgodnie z tą ustawą wywłaszczenie możliwe było w sytuacji, gdy nieruchomość była niezbędna ubiegającemu się o wywłaszczenie na cele użyteczności publicznej, na cele obrony Państwa albo dla wykonania zadań określonych w zatwierdzonych planach gospodarczych (art. 3 ust. 1). Ubiegającym się natomiast o wywłaszczenie mogło być m.in. przedsiębiorstwo państwowe (art. 2 ust. 2 powołanej ustawy).

Dokonując zatem oceny legalności wydanych w tym względzie decyzji organ nadzoru badał jedynie, na jaki cel nieruchomość została wywłaszczona, kto to postępowanie zainicjował, czy w postępowaniu poprzedzającym wydanie w tym względzie decyzji zachowana została procedura określona ustawą z 1958 r.

Jak wynika z akt archiwalnych (w tym wniosku inicjującego postępowanie z [...] lipca 1960 r. k. 1-5, skorygowanego pismem z [...] czerwca 1961 r. k. 56) celem na jaki wywłaszczono nieruchomość była rozbudowa stacji K., w związku z elektryfikacją linii kolejowej W. Podmiotem ubiegającym się zaś o wywłaszczenie była Dyrekcja Okręgowych Kolei Państwowych w W., a więc podmiot, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z 1958 r. Tak określony cel - jak trafnie zauważył Minister - mieścił się niewątpliwie w pojęciu "celu użyteczności publicznej", o którym stanowi art. 3 ust. 1 powołanej ustawy. Zważyć wszak należy, że użyteczność publiczna jest integralnie związana z zaspokojeniem zbiorowych potrzeb społeczeństwa, gdzie zysk nie jest jedynym, ani nawet najważniejszym kryterium prowadzonej działalności, a istotą tej działalności jest nieprzerwane zaspakajanie potrzeb, o których mowa, na poziomie powszechnej dostępności, również ekonomicznej (por. uzasadnienie do uchwały NSA z dnia 26 listopada 2008 r. sygn. akt I OPS 5/08). Niezbędność nieruchomości (a więc sytuacja, kiedy przedmiot wywłaszczenia jest wnioskodawcy koniecznie potrzebny do realizacji określonego celu dopuszczającego wywłaszczenie, gdyż bez niego cel ten nie będzie możliwy do osiągnięcia) potwierdza z kolei zaświadczenie z [...] marca 1959 r. nr [...] o lokalizacji szczegółowej inwestycji w rejonie objętym wywłaszczeniem (k. 6 akt archiwalnych). Wszczęcie postępowania poprzedzone zostało bezskuteczną próbą pozyskania nieruchomości w drodze dobrowolnego jej zbycia przez właściciela (vide protokół z negocjacji z [...] lipca 1960 r. k. nr 27 akt archiwalnych), czego wymagał art. 6 ust. 1 ustawy wywłaszczeniowej. Okolicznością bezsporną jest bowiem, że J.O. nie godził się na sprzedaż nieruchomości, wyrażając jedynie zainteresowanie uzyskaniem nieruchomości zamiennej, ale położonej w określonej przez niego lokalizacji. Tej zaś inwestor nie mógł mu zapewnić, a proponowanymi innymi gruntami (położonymi w K.) właściciel nie był zainteresowany. Taki stan faktyczny wypełniał, w ocenie Sądu, hipotezę normy prawnej zawartej w ww. przepisie (brak możliwości umownego nabycie nieruchomości), a w konsekwencji otwierał podmiotowi zainteresowanemu jej pozyskaniem prawo zgłoszenia organowi do spraw wewnętrznych prezydium właściwej wojewódzkiej rady narodowej wniosku o wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego. Brak jest zatem podstaw do kwestionowania legalności zastosowanej wobec J. O. procedury wywłaszczeniowej.

Właściciel gruntu został poinformowany o wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego oraz o treści zgłoszonego w tym względzie wniosku (k. 41 akt archiwalnych), a przed wydaniem decyzji przeprowadzono z jego udziałem rozprawę, z której sporządzono stosowny protokół (k. 43- 50 akt archiwalnych). Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w [...] dopełniło tym samym wymogów określonych w art. 16 ust. 1 i art. 20 ust. 1 powołanej ustawy. Samo natomiast wydane przez ten organ orzeczenie z [...] sierpnia 1961 r., wbrew zarzutom skargi, precyzyjnie określa przedmiot wywłaszczenia, wskazując expressis verbis na "działkę gruntu o pow. [...] m2 oznaczoną na planie nr [...]". Zawiera także pozostałe elementy, o których stanowi art. 22 ust. 1 ustawy z 1958 r.

Zgodzić się zatem należy z Ministrem Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, że w tak ustalonym stanie faktycznym powyższe orzeczenie, jak też utrzymująca je w mocy decyzja Komisji Odwoławczej do Spraw Wywłaszczenia z [...] listopada 1961 r. wydane zostały w zgodzie z obowiązującymi wówczas przepisami ustawy wywłaszczeniowej. A skoro tak to brak jest podstaw do formułowania w odniesieniu do nich zarzutu obarczenia ich wadą rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Skarżący nie wykazał by kontrolowane rozstrzygnięcia obarczone były jakąkolwiek inną kwalifikowaną wadą prawną opisaną w § 1 art. 156 k.p.a., prowadzącą do ich nieważności. Takich wad nie dostrzegł także prowadzący postępowania nadzorcze Minister oraz rozpoznający niniejszą skargę Sąd. Orzeczenia te były bowiem wydane przez organy właściwe, miały oparcie w obowiązujących przepisach ustawy z 1958 r., nie dotyczyły sprawy, która byłaby rozstrzygnięta już inną ostateczną decyzją, zostały skierowane do osoby będącej stroną w sprawie, były od dnia ich wydania wykonalne, a ich wykonanie nie wymagało podejmowania czynności zagrożonych karą, wreszcie nie zawierały także innych wad skutkujących ich nieważnością ex lege. To zaś prowadzić musi do konkluzji, że decyzja Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej odmawiająca stwierdzenia ich nieważności odpowiada prawu.

Materiał dowodowy w sprawie został zdaniem Sądu zgromadzony i oceniony w sposób prawidłowy, a uzasadnienie podjętej decyzji spełnia wymogi określone w art. 107 § 3 k.p.a. Podnoszona natomiast w uzasadnieniu skargi kwestia bezdecyzyjnego zajęcia w latach 1959-1961 przez PKP części gruntu należącego do J. O. o pow. [...] m2 - podobnie jak sprawa wpływu zrealizowanego celu wywłaszczeniowego na sąsiadujące nieruchomości - pozostaje bez związku z oceną legalności orzeczenia wywłaszczeniowego.

Mając powyższe na względzie Sąd, na podstawie art. 151 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.