II OZ 905/13

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2013 r., sygn. akt II SA/Wr 385/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu odmówił D.W. przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia adwokata w sprawie z jej skargi na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Jeleniej Górze z dnia 19 marca 2012 r. nr SKO/41/Pp-4/2012 w przedmiocie odmowy wznowienia postępowania zakończonego postanowieniem Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Legnicy z dnia 17 lutego 2005 r. nr SKO/PP-412/211/6/2005 w sprawie uzgodnienia zamierzenia inwestycyjnego polegającego na budowie zbiornika na nieczystości płynne o charakterze socjalno-bytowym.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że skarżąca, po wezwaniu do uiszczenia wpisu od skargi, wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych. Sprawa z tego wniosku została prawomocnie rozstrzygnięta przez Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 8 listopada 2012 r., sygn. akt II OZ 968/12.

Po ponownym wezwaniu do uiszczenia wpisu sądowego, strona ponownie wniosła o przyznanie prawa pomocy, wskazując na urzędowym formularzu wniosku zakres żądania – zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata. W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach podała, że prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z mężem, posiadają działkę o powierzchni 2588 m², poza tym nie dysponują żadnymi zasobami pieniężnymi ani przedmiotami o wartości powyżej 3.000 euro. Dochody uzyskują tylko z emerytur w łącznej kwocie 2.400 zł.

W odpowiedzi na wezwanie referendarza sądowego do przedłożenia dodatkowych oświadczeń i dokumentów dotyczących stanu finansowego, majątkowego i rodzinnego, skierowane na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zw. dalej p.p.s.a., strona podtrzymała swoje oświadczenia.

Postanowieniem referendarza sądowego z dnia 21 stycznia 2013 r. odmówiono przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Pismem z dnia 16 lutego 2013 r. skarżąca wniosła sprzeciw, w którym podniosła, że nie jest w stanie opłacić kosztów w sprawie, gdyż prowadzi gospodarstwo domowe tylko z mężem. Zajmują mieszkanie, w którym pozbawieni zostali zimnej wody i ogrzewania.

Postanowieniem z dnia 26 lutego 2013 r. Sąd odrzucił skargę wskazując, że ponowne złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, nawet dokonane w terminie określonym w ponownym wezwaniu do uiszczenia wpisu po wydaniu prawomocnego postanowienia odmawiającego zwolnienia od kosztów, nie uchyla skutków tego prawomocnego rozstrzygnięcia na toczące się postępowanie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w pierwszej kolejności wyjaśnił, że pomimo odrzucenia skargi, sprzeciw podlega rozpoznaniu. Przy czym, mając na uwadze to, co zostało powiedziane w postanowieniu odrzucającym skargę odnośnie skutków prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych na etapie obowiązku uiszczenia wpisu od skargi, wpis ten pozostaje poza granicami rozpoznania przedmiotowego wniosku, złożonego po ww. postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego 8 listopada 2012 r. Tym samym na skarżącej ciąży nadal obowiązek opłacenia wpisu od skargi.

Sąd natomiast obecnie obowiązany jest rozpoznać wniosek co do dalszych kosztów sądowych w sprawie oraz zasadności ustanowienia adwokata z urzędu.

W ocenie Sądu, strona przesłanek z art. 245 § 2 i art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a., nie wykazała, nie dość, że nie podała żadnych argumentów odnoszących się do zasadności przedmiotowego wniosku, to nadto nie odpowiedziała rzetelnie na wezwanie skierowane na podstawie art. 255 p.p.s.a. Nie podjęła też nawet próby podania okoliczności związanych z jej możliwościami płatniczymi i udzielenia odpowiedzi na wezwanie referendarza sądowego wnosząc sprzeciw.

Wprawdzie, mając na względzie treść art. 260 p.p.s.a., postanowienie referendarza sądowego wraz z wniesieniem sprzeciwu utraciło moc, to jednak nie utraciła na aktualności argumentacja przedstawiona w uzasadnieniu tego orzeczenia, w którym wytknięte zostały braki w złożonych oświadczeniach strony oraz wątpliwości co do jej rzeczywistych możliwości płatniczych. Zaś sprzeciw jest uprawnieniem skarżącej dającym szansę do uzupełnienia wskazanych braków i usunięcia wątpliwości.

W związku z powyższym uzasadnione jest powtórzenie uzasadnienia postanowienia referendarza sądowego z 21 stycznia 2013 r.

Sąd wskazał, że sytuacja materialna skarżącej nie uległa pogorszeniu, a wręcz poprawiła się, o czym świadczyć może m.in. wysokość aktualnie osiąganego dochodu – 2.400 zł (poprzednio 1.849 zł) – przy czym Sąd zwrócił uwagę, że z uwagi na brak dokumentów, które by potwierdziły wysokość dochodów, nie można stwierdzić, czy podane kwoty są wartością brutto, czy netto. Poza tym, skarżący w kilkunastu już innych prowadzonych przed tutejszym Sądem sprawach zatrudnili zawodowego pełnomocnika z wyboru, nie wyjaśniając źródła finansowania wynagrodzenia dla niego. Przedmiotowy wniosek nadal zawiera braki uniemożliwiające właściwą ocenę sytuacji majątkowej i finansowej małżonków. Pomimo wezwania, skarżąca nie wyjaśniła ponownie wielu istotnych okoliczności, które mogą kształtować jej sytuację materialną – poza dokumentami potwierdzającymi wysokość pobieranych emerytur, nie zostały przedłożone dokumenty potwierdzające fakt zadłużenia kredytowego i jego wysokość oraz dowody potwierdzające ponoszenie kosztów sądowych w deklarowanych wysokościach. Strona nie podała również miesięcznych wydatków ponoszonych w gospodarstwie domowym, w którym pozostaje.

W rezultacie powyższego nie była możliwa rzetelna cena możliwości poczynienia rezerw na opłacenie kosztów związanych ze swym udziałem w sprawie chociażby w części. Zwolnienie od ponoszenia kosztów postępowania, w tym opłacenia profesjonalnego pełnomocnika jest równoznaczne z przerzuceniem tego ciężaru na Skarb Państwa, a więc przede wszystkim na podatników. Poza tym koszty sądowe są formą daniny publicznej, te zaś każdy obowiązany jest ponosić, zgodnie z konstytucyjną zasadą wyrażoną w art. 84 Konstytucji RP. W istocie konstytucyjną zasadą jest również prawo do sądu ustanowione w art. 45 ust. 1, dlatego też w postępowaniu o przyznanie prawa pomocy dochodzi do konieczności dokonania wyważenia pomiędzy zapewnieniem prawa do sądu podmiotowi niemającemu dostatecznych środków, a zasadą powszechności i równości w ponoszeniu ciężarów i świadczeń publicznych.

Wobec szczątkowych informacji co do stanu finansowego i majątkowego małżonków, Sąd nie był w stanie dokonać takiego wyważenia i ocenić, w jakiej części strona jest w stanie opłacić koszty swego udziału w sprawie i w jakim stopniu Sąd winien udzielić jej wsparcia w ramach prawa pomocy.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła D. W. nie zgadzając się z zapadłym rozstrzygnięciem.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Prawo pomocy może być udzielone w zakresie całkowitym lub częściowym (art. 245 p.p.s.a.). W zakresie całkowitym obejmuje ono zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata. Prawo to przyznaje się, jeżeli osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Prawo pomocy w zakresie częściowym polega natomiast na zwolnieniu tylko od opłat sądowych w całości lub części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego, względnie rzecznika patentowego. Jeżeli osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.), to przysługuje jej prawo pomocy w zakresie częściowym.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że skarżąca nie wykazała, iż znajduje się w takiej sytuacji materialnej, która kwalifikowałaby ją do przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym. Ze złożonego wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika, że stan majątkowy nie pozwala zaliczyć skarżącej do osób, których środki do życia są ograniczone. Skarżąca wykazała bowiem, że prowadzi wspólnie gospodarstwo domowe i osiąga wspólnie dochód miesięczny w wysokości 2400 zł oraz posiada udziały gruntu o łącznej powierzchni 2.5000 m².

Należy także zauważyć, iż w niniejszym postępowaniu Sąd skorzystał z możliwości określonej w art. 255 p.p.s.a. i wezwał skarżącą do uzupełnienia i uprawdopodobnienia danych zawartych we wniosku o przyznanie prawa pomocy tj. poprzez wskazanie dochodów, zobowiązań i miesięcznych wydatków związanych z utrzymaniem siebie i domu, a także wyjaśnienia m.in. czy korzysta z pomocy osób trzecich, w jakiej wysokości byłaby w stanie uiścić koszty sądowe, z jakich źródeł czerpała środki na ponoszenie dotychczasowych kosztów postępowania oraz przedstawienia dokumentów potwierdzających fakt zadłużenia oraz jego wysokość.

Skarżąca nie uczyniła zadość wezwaniu, bowiem nie przedstawiła wskazanych w wezwaniu dokumentów, uniemożliwiając tym samym pełną ocenę swojego rzeczywistego stanu majątkowego. Stąd jak słusznie stwierdził Sąd Wojewódzki, przyznanie prawa pomocy jest możliwe wyłącznie w przypadku wyczerpującego i wiarygodnego przedstawienia sytuacji materialnej przez wnioskodawcę. Sprawą zainteresowanego jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy. Ponadto w orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreśla się, iż niewykonanie wezwania do złożenia dodatkowych oświadczeń lub dokumentów uniemożliwia dokonanie rzetelnej analizy sytuacji finansowej strony (zob. postanowienie NSA z dnia 1 marca 2006 r., sygn. akt II OZ 235/06).

W takiej sytuacji należy uznać, że Sąd Wojewódzki zasadnie uznał, iż skarżącej pozostaje kwota, która pozwala jej, bez uszczerbku koniecznego dla siebie i swojej rodziny, uiścić wpis. Skarżąca nie wykazała ponadto okoliczności, które mogłyby świadczyć o jej trudnej sytuacji materialnej uzasadniającej przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym.

Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji postanowienia.