I SA/Bd 809/13

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem Dyrektor Izby Skarbowej w B. utrzymał w mocy postanowienie Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego w B.z dnia [...]. określające "B. T."

Sp. z o.o. (skarżąca) wysokość nieprzekazanej przez dłużnika zajętej wierzytelności kwoty [...] zł.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ podał, że Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego w B. prowadzi postępowanie egzekucyjne z majątku Z. sp. z o.o. w likwidacji. W toku postępowania dokonano zajęć wierzytelności przysługujących Z. Sp. z o.o. od B. T. Sp. z o.o.

Pismami z dnia [...]. oraz [...]. dłużnik zajętej wierzytelności uznał wierzytelności zobowiązanego i oświadczył, ze w przypadku płatności dla Z. Sp. z o.o. w likwidacji należną kwotę przekaże organowi egzekucyjnemu.

W toku kontroli ustalono, że skarżąca spółka na dzień [...]. posiadała zobowiązania wobec Z. Sp. z o.o. w likwidacji w wysokości

[...] zł, co potwierdzono stosownymi fakturami. Brak przekazania powyższych środków na rachunek organu egzekucyjnego wynikał z trudnej sytuacji finansowej skarżącej, przejściowego zastoju w produkcji, konieczności zakupu surowców oraz innych płatności.

W związku z powyższym Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego w B. postanowieniem z dnia [...]. określił skarżącej wysokość nieprzekazanej przez dłużnika zajętej wierzytelności kwoty na [...]zł. W uzasadnieniu wyjaśnił, ze w sprawie nie miały miejsca żadne okoliczności faktyczne i prawne, które dawałyby dłużnikowi zajętej wierzytelności podstawę do skutecznego uchylenia się od dokonania zapłaty wierzytelności.

W złożonym zażaleniu spółka podniosła, że w toku kontroli wskazała usprawiedliwioną przyczynę nieprzekazania zajętych środków. Jednocześnie podniosła, ze w dniu [...]. B. T. sp. z o.o. nie posiadała już żadnych zobowiązań wobec Z. sp. z o.o. w likwidacji. W tym dniu spółka B. T. spółka z o.o. SKA z siedzibą w T.posiadająca wierzytelności wobec spółki Z. sp. z o.o. w likwidacji wynikające z wzajemnych rozrachunków, a dotycząca przejęcia kredytu [....] na podstawie zawartej umowy ugody, przelała swoją wierzytelność wobec tego podmiotu na rzecz B. T. sp. z o.o. z siedzibą w T., wobec którego to podmiotu posiadała zobowiązania. W konsekwencji dokonanego przelewu wierzytelności B. T. sp. z o.o. potrąciła swoją wierzytelność w kwocie [...] zł z zajętą wierzytelnością w kwocie [...] zł. W dniu [...]. B. T. sp. z o.o. dokonała przelewu w wysokości [...] zł na konto organu prowadzącego egzekucję wobec Z. sp. z o.o. w likwidacji. Konsekwencją dokonanego potrącenia było umorzenie wzajemne wierzytelności do kwoty [...] zł co oznacza, że w dniu [...]r. wierzytelność określona treścią postanowienia Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego w B. z dnia [...]r. nie istniała.

Dyrektor Izby Skarbowej w B. rozpoznając zażalenie wskazał, że cesja wierzytelności dokonana w dniu [...]r. w świetle regulacji zawartych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny nie dała skutku w postaci wzajemnego umorzenia- zaspokojenia zobowiązań. W myśl art. 504 powołanej ustawy zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią wyłącza umorzenie tej wierzytelności przez potrącenie tylko wtedy, gdy dłużnik stał się wierzycielem swego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajęcia albo gdy jego wierzytelność stała się wymagalna po tej chwili, a przy tym dopiero później aniżeli wierzytelność zajęta.

W ocenie organu w sprawie zachodzi sytuacja wyłączającą zastosowanie instytucji potrącenia mamy do czynienia. Zajęcia wierzytelności bowiem stosownie do art. 89 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zostały dokonane z chwilą doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu, co w niniejszej sprawie nastąpiło w dniach [...]., [...]. Natomiast cesja wierzytelności, jak wskazała Spółka miała miejsce w dniu [...], a więc po datach dokonanych zajęć wierzytelności.

Zatem, wobec treści powołanego wyżej art. 504 Kodeksu cywilnego umorzenie wierzytelności przez ich potrącenie po dacie dokonania przez organ egzekucyjny zajęć wierzytelności nie było prawnie skuteczne, zostało bowiem przez ustawodawcę wyłączone w sytuacjach analogicznych jak w niniejszej sprawie. Regulacja ta stanowi zatem uzupełnienie przepisów postępowania egzekucyjnego w kierunku uniemożliwienia ich obchodzenia poprzez potrącenie zajętej wierzytelności.

Reasumując organ wskazał, że wobec uznania przez skarżącą zajętych wierzytelności zarówno w protokole z dnia [...]. oraz w pismach z dnia [...]r. stanowiących odpowiedzi dłużnika na dokonane zajęcia, organ egzekucyjny zasadnie wydał zaskarżone postanowienie. Z treści art. 504 Kodeksu cywilnego wynika bowiem, że cesja wierzytelności - dokonana w stanie faktycznym jaki miał miejsce w niniejszej sprawie - nie wywołała skutku w postaci wzajemnego umorzenia wierzytelności.

Nie zgadzając się z takim rozstrzygnięciem spółka złożyła skargę w której wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia zarzucając naruszenie:

- art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 144 kodeksu postępowania administracyjnego, art. 71 a § 9 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji poprzez ich zastosowanie

- art. 504 k.c. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że skarżąca dokonując w dniu 15.04.2013r. potrącenia swojej wierzytelności w celu uchylenia się od przekazania swojej wierzytelności jaką miała wobec spółki Z. sp. z o.o. w likwidacji.

Spółka za nietrafny uznała zarzut bezpodstawnego uchylania się od przekazania zajętej wierzytelności wskazując, że z protokołu z dnia [...]. nie wynikają żadne ustalenie w tym przedmiocie. W trakcie kontroli wyjaśniono dlaczego, pomimo zajęcia wierzytelności, nie doszło do jej przekazania. Z treści protokołu wynika, że płatności na rzecz Z. sp. z o.o. nie były regulowane z uwagi na brak środków pieniężnych wynikający z trudnej sytuacji gospodarczej i zastoju produkcyjnego firmy. Ponadto, reprezentujący spółkę podczas kontroli prezes C. W. oświadczył, że realizacja zajęć będzie następowała sukcesywnie, w miarę uzyskanych środków pieniężnych. Okoliczności te miały zatem charakter obiektywny i w żadnym wypadku nie można ich uznać za bezpodstawne. Skarżąca podkreśliła, że z bezpodstawnym uchyleniem się od przekazania zajętej wierzytelności mielibyśmy do czynienia tylko wtedy, gdy pomimo istnienia faktycznych i prawnych możliwości przekazania zajętej wierzytelności, do takiego przekazania nie dojdzie. Ponadto ustalenia takie powinny wynikać wprost z przeprowadzonej kontroli i być zawarte w protokole.

Ponadto spółka ponownie podniosła argument, że w dniu [...]., w związku z dokonanym potrąceniem, nie posiadała żadnych zobowiązań wobec Z. sp. z o.o. w likwidacji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy zważył, co następuje:

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wstępnie Sąd zauważa, iż zgodnie z art. 184 Konstytucji RP w związku z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) oraz w związku z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012r. poz. 270), zwanej dalej "p.p.s.a." kontrola sądowa zaskarżonych decyzji, postanowień bądź innych aktów wymienionych w art. 3 § 2 p.p.s.a., sprawowana jest o kryterium zgodności z prawem. W związku z tym, aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a – c p.p.s.a.) lub stwierdzenia nieważności (art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a.).

Zgodnie z przepisem art. 133 § 1 p.p.s.a. sąd wydaje wyrok po zamknięciu rozprawy na podstawie akt sprawy. Aktami sprawy są akta sądowe, jak i przedstawione sądowi akta administracyjne. Zatem sąd administracyjny rozpoznaje sprawę w zakresie stanu faktycznego, który legł u podstaw wydania zaskarżonej decyzji i znajduje się w nadesłanych aktach administracyjnych (por. wyrok NSA z dnia 28 sierpnia 2008 r., sygn. akt II OSK 1533/07, LEX nr 488467).

Wskazać dalej należy, że zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. W tak określonym zakresie kognicji Sąd uznał, że decyzja będąca przedmiotem zaskarżenia nie narusza przepisów prawa w sposób, który mógłby implikować jej wyeliminowanie z obrotu prawnego.

Spór w sprawie związany jest z udzieleniem odpowiedzi na pytanie, czy w stanie faktycznym sprawy uprawnione było wydanie postanowienia w postępowaniu egzekucyjnym w stosunku do dłużnika zajętej wierzytelności określającego wysokość nieprzekazanej kwoty wierzytelności.

W myśl art. 71a § 9 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (jednolity tekst: Dz.U. z 2005r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.), zwanej dalej "u.p.e.a.", jeżeli w wyniku kontroli stwierdzono, że dłużnik zajętej wierzytelności bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo części wierzytelności organowi egzekucyjnemu, organ ten wydaje postanowienie, w którym określa wysokość nieprzekazanej kwoty.

Zdaniem Sądu, zasadnie w okolicznościach faktycznych sprawy Naczelnik Urzędu Skarbowego wydał postanowienie określające wysokość kwoty, która nie została przekazana przez dłużnika zajętej wierzytelności. Doszło bowiem do bezpodstawnego uchylania się przez dłużnika zajętej wierzytelności od przekazania zajętej wierzytelności organowi egzekucyjnemu.

W orzecznictwie NSA prezentowany jest pogląd, że zwrot normatywny "bezpodstawnie uchyla się" (art. 71a § 9 u.p.e.a.) należy interpretować jako przesłankę prawną a nie faktyczną. Innymi słowy, uchylanie się przez dłużnika zajętej wierzytelności od jej przekazania organowi egzekucyjnemu z przyczyn faktycznych, np. trudnej sytuacji ekonomicznej, będzie stanowiło podstawę do wydania postanowienia określającego wysokość nieprzekazanej kwoty (por. wyrok NSA z dnia 15 maja 2012r., sygn. akt II FSK 2221/10, LEX nr 1244185).

W stanie faktycznym sprawy mamy do czynienia z taką sytuacją. Skarżący w toku postępowania egzekucyjnego powoływał się m.in. na trudną sytuację finansową.

Niezależnie od powyżej powołanego argumentu wskazać jeszcze należy, że organ drugiej instancji rozpatrując środek zaskarżenia zobowiązany jest uwzględnić stan faktyczny sprawy istniejący w dniu podejmowania decyzji odwoławczej. W przypadku postępowania egzekucyjnego należy uwzględnić okoliczności faktyczne istniejące w dniu wydawania postanowienia zażaleniowego. Dyrektor Izby Skarbowej w B. zobowiązany był zatem do uwzględnienia okoliczności przedstawionych przez skarżącą Spółkę w zażaleniu z dnia [...]. złożonym na postanowienie określające wysokość nieprzekazanej wierzytelności. Skarżąca Spółka powołała się w nim na dokonane w dniu [...]. potrącenie z zajętym długiem wierzytelności, którą uzyskała od Spółki B.T. sp. z o.o. SKA z siedzibą w T..

Wskazać trzeba, że skarżąca uzyskała tę wierzytelność w wyniku cesji w dniu [...]r. Kompensata dotyczyła zatem wierzytelności przysługującej skarżącej od dnia [...]r. Skarżąca stała się zatem wierzycielem z tytułu uzyskanej w dniu [...]. wierzytelności później aniżeli dokonano zajęcia wierzytelności w trybie egzekucyjnym. Zajęcia miały bowiem miejsce w dniach [...]. Nie doszło więc do skutecznego potrącenia nabytej przez skarżącą w dniu [...]. wierzytelności z wierzytelnością zajętą w trybie postępowania egzekucyjnego. W myśl art. 504 Kodeksu cywilnego zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią wyłącza umorzenie tej wierzytelności przez potrącenie tylko wtedy, gdy dłużnik stał się wierzycielem swego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajęcia albo gdy jego wierzytelność stała się wymagalna po tej chwili, a przy tym dopiero później aniżeli wierzytelność zajęta. Stwierdzić zatem jednoznacznie należy, że niedopuszczalna jest kompensata zajętej w postępowaniu egzekucyjnym wierzytelności z wierzytelnością, której dłużnik zajętej wierzytelności stał się wierzycielem po dokonaniu zajęcia. Nie jest więc możliwe wzajemne umorzenie takich wierzytelności.

Niezależnie od powyższego zauważyć należy, że przedstawienie informacji o kompensacie z dnia [...] r. dopiero w zażaleniu z dnia [...]. wraz z wcześniejszym wielokrotnym zapewnianiem organu egzekucyjnego, że wierzytelności przysługują i zostaną zrealizowane, co miało miejsce w dniach [...]., przekonuje do twierdzenia, że działania Spółki nakierowane były na wywołanie skutków wstecznych i udaremnienie egzekucji zajętej wierzytelności.

Wobec powyższego argumenty skargi należało uznać za niezasadne i na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi skargę oddalić.