II FZ 1160/14

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 19 maja 2014 r. sygn. akt I SA/Gl 70/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odmówił F. K. przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. W uzasadnieniu Sąd I instancji podał, że w skardze na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 18 listopada 2013 r. w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, skarżący zawarł wniosek o zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 100 zł. Żądanie to zostało następnie przedstawione przez skarżącego na urzędowym formularzu. Jako okoliczności determinujące złożenie wniosku skarżący podał bardzo niską emeryturę i ciężką sytuację materialną. Podkreślił, że wraz z małżonką nie mają żadnego majątku poza działką o powierzchni 600 m2, która jest zabudowana domem mieszkalnym jednoizbowym. Utrzymują się natomiast jedynie z emerytury małżonki skarżącego w wysokości 800 zł netto. Referendarz sądowy wezwał skarżącego do przedstawienia dokumentów, które potwierdzałyby jego trudną sytuację majątkową. W odpowiedzi pełnomocnik skarżącego w piśmie z dnia 26 marca 2014 r. oznajmił, że – zgodnie z informacjami przekazanymi mu przez skarżącego – tytułem emerytury otrzymuje on 1.400 zł netto, a jego żona 800 zł netto i żadne z nich nie posiada rachunku bankowego. Dalej pełnomocnik wyjaśnił, że we wniosku nie wspomniano o gospodarstwie rolnym, ponieważ zostało ono przekazane tytułem darowizny.

Postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2014 r. referendarz sądowy odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie, podkreślając, że poznanie sytuacji, w jakiej skarżący się znajduje, nie było możliwe z powodu niedostatecznego wykonania wezwania, które skierowano do jego pełnomocnika. Zwrócił też uwagę, że we wniosku i odpowiedzi na jego wezwanie złożono rozbieżne oświadczenia o dochodach skarżącego. Od powyższego postanowienia wniesiony został sprzeciw, w którym stwierdzono, że orzeczenie zostało wydane w oparciu o błędne ustalenie stanu faktycznego.

W ocenie Sądu I instancji skarżący nie wykazał zaistnienia przesłanek wynikających z art. 246 § 1 pkt 2 w związku z art. 245 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. dalej zwana: "p.p.s.a."). Zdaniem Sądu przedstawiony przez skarżącego materiał jest niespójny oraz zawiera ewidentne luki. Dla oceny zdolności płatniczej wnioskodawcy przesądzające znaczenie ma poznanie, a następnie zestawienie jego wpływów i wydatków. Tymczasem zdaniem Sądu I instancji w sprawie skarżący w ogóle nie ustosunkował się do tej części wezwania, która dotyczyła wydatków jego gospodarstwa domowego, a w kwestii dochodów złożył jedynie oświadczenia, które dodatkowo są rozbieżne. W ocenie Sądu I instancji poznanie rzeczywistej sytuacji skarżącego było niemożliwe, co w efekcie stanowiło przeszkodę do pozytywnej weryfikacji żądania skarżącego.

Pismem z dnia 30 maja 2014 r. skarżący wniósł zażalenie od powyższego orzeczenia. Zarzucił błędne ustalenie stanu faktycznego i przyjęcie, że należne koszty sądowe są nieznaczne, a przedłożony materiał dowodowy uniemożliwia poczynienie ustaleń dotyczących stanu majątkowego. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym. W uzasadnieniu podniósł, że referendarz sądowy rozpoznając wniosek skarżącego o przyznanie mu prawa pomocy nie wyjaśnił sytuacji materialnej skarżącego w stopniu, który uzasadniałby jego oddalenie. W ocenie skarżącego skoro referendarz sądowy zauważył rozbieżności w treści oświadczeń dotyczących sytuacji materialnej powinien zobowiązać skarżącego do wyjaśnienia tych kwestii, czego nie uczynił.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Obowiązującą w postępowaniu sądowoadministracyjnym zasadą jest ponoszenie kosztów postępowania związanych z udziałem w postępowaniu przez stronę, która wynika z art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; dalej zwana: "p.p.s.a."). Uwarunkowanie dostępu do sądu od ponoszenia opłat sądowych nie stanowi pozbawienia tego prawa, o ile opłaty te nie są nadmierne, a strona ma możliwość uzyskania zwolnienia z nich z uwagi na swoją sytuację finansową i sytuacja ta zostanie dogłębnie oceniona w postępowaniu dotyczącym zwolnienia od opłat. Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. osobie fizycznej może być przyznane prawo pomocy w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawo pomocy może być zatem przyznane temu, kto z przyczyn niezależnych od siebie nie może podołać obowiązkowi ponoszenia kosztów postępowania. Przepis ten nakłada ponadto na stronę wnioskującą o przyznanie jej prawa pomocy obowiązek przedstawienia argumentacji i dowodów potwierdzających istnienie przesłanek wskazanych w powołanym przepisie. W tym celu winna ona złożyć na urzędowym formularzu oświadczenie o jej stanie majątkowym, dochodach i stanie rodzinnym (art. 252 § 1 i § 2 p.p.s.a.), a na wezwanie Sądu także dodatkowe oświadczenia i dokumenty (art. 255 p.p.s.a.).

Naczelny Sąd Administracyjny podkreśla, że skarżący został wezwany w trybie art. 255 p.p.s.a. do nadesłania stosownych dokumentów, które wykazywałyby jego trudną sytuację finansową. Ciężar wykazania powyższego spoczywa na wnioskodawcy. Oznacza to, że skarżący powinien poczynić wszelkie niezbędne kroki w celu uprawdopodobnienia tych okoliczności. To strona ma przekonać sąd, że znajduje się w sytuacji opisanej w tych przepisach, która uniemożliwia jej poniesienie pełnych kosztów postępowania. W przeciwnym razie musi się liczyć z negatywnymi dla siebie konsekwencjami w postaci braku wykazania przesłanek z art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. W rezultacie skoro skarżący w związku z wezwaniem w trybie art. 255 p.p.s.a. nadesłał jedynie część dokumentów, a nie przedstawił istotnych z punktu widzenia przyznania prawa pomocy w tym m.in. zestawienia wpływów i wydatków, to tym samym pozbawił Sąd I instancji możliwości dokonania merytorycznej oceny jego bieżącej sytuacji finansowej i w efekcie możliwości przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie. W tym kontekście za nieuzasadniony należy uznać zarzut błędnego ustalenia stanu faktycznego. Jednocześnie biorąc pod uwagę przedstawioną powyżej wykładnię art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. dotyczącą obowiązku wykazywania przez stronę istotnych okoliczności z punktu widzenia przesłanek uprawniających do przyznania prawa pomocy, nie można podzielić argumentu przedstawionego w zażaleniu, iż to na referendarzu sądowym, czy Sądzie I instancji spoczywał obowiązek wyjaśnienia sytuacji majątkowej skarżącego. Podkreślenia wymaga sprzeczność danych o stanie majątkowym i dochodach Skarżącego, których nie wyjaśnił on w trybie art. 255 p.p.s.a. Z wniosku złożonego na formularzu wynika, że wspólnie z żoną utrzymuje się wyłącznie z jej emerytury w kwocie 800,- zł, a z pisma złożonego przez pełnomocnika, że gospodarstwo domowe, w którym uczestniczy F. K. prócz tego dysponuje także wypłacanym jemu świadczeniem emerytalnym w kwocie 1.400,- zł.

Z tych względów zażalenie jako bezzasadne należy oddalić na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a.