I OSK 1136/12

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 2 lutego 2012 r. o sygn. akt IV SA/Wa 1966/11, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził nieważność decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] października 2011 r. nr [...] oraz poprzedzającej ją decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] w sprawie ze skargi I.S. w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji.

W uzasadnieniu wyroku wskazano, że Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia [...] października 2011 r. nr [...], po rozpoznaniu wniosku I.S. o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymał w mocy decyzję własną z dnia [...] stycznia 2011 r. nr [...] o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Gminy B. z dnia [...] sierpnia 1976 r. nr [...] o przejęciu na rzecz Skarbu Państwa gospodarstwa rolnego bez zabudowań o pow. [...] ha, położnego we wsiach C.oraz K., w gm. B., stanowiącego byłą własność M. i J. małż. M.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia podano, że podstawę prawną decyzji Naczelnika Gminy B. z dnia [...] sierpnia 1976 r. stanowił art. 9 oraz art. 31 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. Nr 21, poz. 118). W myśl art. 9 tej ustawy gospodarstwo rolne mogło być przejęte przez Państwo w dwóch trybach: na wniosek rolnika (ust. 1) bądź z urzędu (ust. 2). Na wniosek rolnika gospodarstwo rolne było przejmowane za rentę, jeżeli przekazał on na rzecz Państwa wszystkie nieruchomości wchodzące w skład tego gospodarstwa, obejmujące co najmniej 2 ha gruntów rolnych i leśnych, osiągnął wiek 65 lat (mężczyzna), a kobieta 60 lat, albo zaliczony został do jednej z grup inwalidów, w myśl przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym i ich rodzin.

Organ stwierdził, że z akt administracyjnych wynika, iż przejęcie przedmiotowego gospodarstwa nastąpiło na wniosek z dnia [...] maja 1976 r. podpisany przez M. i J. małż. M. Właściciele gospodarstwa mieli ukończone odpowiednio 67 i 66 lat. Spełniali zatem wszystkie ustawowe kryteria z art. 9 ust. 1 ww. ustawy do przejęcia nieruchomości na rzecz Państwa.

Organ podniósł, że zarzut strony skarżącej, kwestionujący autentyczność podpisów M. i J. małż. M. na wniosku o przejęcie przedmiotowego gospodarstwa w świetle opinii biegłego z dziedziny kryminalistycznych badań pisma ręcznego, sporządzonej na zlecenie skarżącej, nie został dostatecznie udowodniony, w konsekwencji nie można było stwierdzić, że wniosek nie istniał. Byli właściciele gospodarstwa nie kwestionowali decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego na własność Państwa – w związku z tym decyzja Naczelnika Gminy B. z dnia [...] sierpnia 1976 r. stała się prawomocna i na tej podstawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] października 1976 r. przyznał M. i J. małż. M. rentę, której podstawę przyznania Ci znali. Zdaniem organu, z powyższych względów brak było argumentów do przyjęcia, że kwestionowana decyzja z dnia [...] sierpnia 1976 r. została wydana pomimo braku woli byłych właścicieli gospodarstwa rolnego do przekazania go na rzecz Skarbu Państwa za rentę. Wobec tego, że omawiane gospodarstwo zostało przejęte w warunkach spełnienia ustawowych przesłanek, to brak było podstaw do uznania, że kwestionowana decyzja Naczelnika Gminy B. z dnia [...] sierpnia 1976 r. została wydana z rażącym naruszeniem prawa.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, I.S. zaskarżyła powyższą decyzję w całości, zarzucając jej naruszenie prawa:

1. art. 156 § 1 pkt 1 kpa poprzez nie zastosowanie tego przepisu i odmowę stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Gminy B. z dnia [...] sierpnia 1976 r., pomimo wydania jej z rażącym naruszeniem prawa,

2. art. 7 kpa poprzez nie wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności faktycznych sprawy, przy naruszeniu interesu społecznego i słusznego interesu skarżącej,

3. art. 8 kpa poprzez prowadzenie postępowania w sposób naruszający zaufanie obywateli do organów Państwa,

4. art. 78 kpa polegające na pominięciu zgłaszanych przez skarżącą wniosków dowodowych,

5. art. 77 § 1 w zw. z art. 80 kpa poprzez zaniechanie zebrania w sposób wszechstronny i zupełny całego materiału dowodowego, co uniemożliwiało rzetelne i wnikliwe rozpatrzenie sprawy.

Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Gminy B.B. z dnia[...] sierpnia 1976 r., ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2011 r.

W motywach skargi podniesiono, iż z przedłożonej przez skarżącą opinii biegłego z dziedziny kryminalistycznych badań pisma ręcznego wynika, że podpisy na wniosku o przejęcie gospodarstwa prawdopodobnie nie pochodzą od osób zainteresowanych, tym samym postępowanie w tym przedmiocie nie powinno mieć miejsca, bowiem brak było wniosku, o którym mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania kwestionowanej decyzji z dnia [...] sierpnia 1976 r. Zatem jej wydanie, pomimo braku takiego wniosku, należy – kwalifikować jako rażące naruszenie przepisów ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przykazywaniu gospodarstw rolnych za rentę i spłaty pieniężne. Wypełnia to przesłanki z art. 156 § 1 pkt 2 kpa , który to przepis powinien mieć zastosowanie w niniejszej sprawie.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podnosząc te same argumenty co w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wydając zaskarżony wyrok, sąd pierwszej instancji podniósł, że zaskarżona decyzja zawiera kwalifikowaną wadę prawną, o której w art. 156 § 1 pkt 1 pkt 2 kpa, gdyż została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości. Tego rodzaju wada obligowała Sąd do wyeliminowania z obrotu prawnego zarówno tej decyzji, jak również poprzedzającej ją decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2011 r. Podlegająca weryfikacji w postępowaniu administracyjnym decyzja Naczelnika Gminy B. z dnia [...] sierpnia 1976 r. orzekająca o przejęciu na rzecz Skarbu Państwa gospodarstwa rolnego bez zabudowań o pow. [...] ha, położnego we wsiach C. oraz K. w gm. B., stanowiącego byłą własność M. i J. małż. M., wydana została na podstawie art. 9 oraz art. 31 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne. Ustawa stanowiąca materialnoprawną podstawę przejęcia gospodarstwa rolnego przestała obowiązywać z dniem 31 grudnia 1977 r. w związku z wejściem w życie ustawy z 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), ta z kolei ustawa obowiązywała do końca 1982 r. i utraciła swoją moc w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. z 1989 r. nr 24, poz. 133 ze zm.); w myśl art. 59 ust. 3 tej ustawy przekazanie gospodarstwa rolnego Państwu następowało na podstawie decyzji terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego. Organy te jednak przestały istnieć z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. nr 32,poz.. 291 ze zm.), zaś ich kompetencje przejęły organy gmin i organy administracji rządowej. Z dniem 27 maja 1990 r. weszła w życie ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy, a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 198 ze, zm.), która przepisem art. 5 pkt 19 sprawy dotyczące wydawania decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego przez Państwo z art. 59 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin przekazała do właściwości rządowej administracji. Z kolei art. 5 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw, został skreślony przez art. 12 ustawy z dnia 29 grudnia 1998 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa (Dz. U. nr 162, poz. 1126). Sama ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin straciła moc z dniem I stycznia 1991 r. na podstawie art. 122 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1991 r. nr 7, poz. 24). Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w art. 58 ust. 2 w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 20 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. nr 58, poz. 280) stanowiła, że przejęcie nieruchomości na rzecz Państwa i ustalenie odpłatności następuje w drodze decyzji Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (obecnie Agencji Nieruchomości Rolnych). Przepis art. 58 ust. 4 tej ustawy zawiera upoważnienie do wydania rozporządzenia określającego szczegółowo zasady i tryb postępowania w sprawach o przejmowanie nieruchomości na własność skarbu Państwa, w oparciu, o które zostało wydane rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 18 listopada 1992 r. w sprawie stwierdzenia niemożliwości sprzedaży nieruchomości przez osoby uprawnione do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników oraz przejmowania tych nieruchomości na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 89, poz. 445). Z przepisów § 2 ust. 1 i ust. 4 pkt 2 oraz § 7 ust. 3 tego rozporządzenia wynika, że czynności związane z przejęciem na wniosek właściciela nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa następuje w drodze decyzji Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Reforma administracyjna przeprowadzona w 1998 r. poprzez zmianę szeregu ustaw prawa materialnego ustawą z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106. poz. 668) nie wskazała organu właściwego w sprawach dotyczących przejęcia nieruchomości w oparciu o ustawę z 1974 r. Z tego powodu orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego prezentowało pogląd, że skoro od dnia 27 maja 1990 roku sprawy wydawania decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego przez Państwo przeszły do właściwości administracji rządowej, a od 1992 roku w drodze decyzji wydawanej przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa (Agencję Nieruchomości Rolnych) – to organu wyższego stopnia do stwierdzenia nieważności decyzji wydanej przed tą datą należy poszukiwać w ustaleniu obecnie organu wyższego stopnia w stosunku do organu, który byłby właściwy do wydania decyzji w pierwszej instancji. Organem tym w stosunku do Agencji Nieruchomości Rolnych (Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa) jest minister właściwy do spraw rozwoju wsi, zatem ten organ był właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego na podstawie ustawy z dnia 20 maja 1974 r. (tak – NSA w wyroku z dnia 20 kwietnia 2006 r. sygn. akt I OSK 607/05).

Jak wskazał sąd pierwszej instancji, z dniem 1 kwietnia 2009 roku sytuacja uległa zmianie w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 3, poz. 206). Ustawa ta, jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 21 maja 2009 r. o sygn. akt I OW 28/09, stanowi element reformy administracji publicznej, w ramach której przewiduje się wzmocnienie pozycji wojewody. W myśl art. 3 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy do właściwości wojewody, jako organu administracji rządowej w województwie, należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie, niezastrzeżone w odrębnych ustawach na rzecz innych organów tej administracji, zaś zgodnie a art. 3 ust. 1 pkt 7 tej ustawy, wojewoda jest organem wyższego stopnia w rozumieniu kpa.

Zdaniem sądu pierwszej instancji w tej sytuacji należało uznać, że organem właściwym do wszczęcia w pierwszej instancji postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Gminy B. z dnia [...] sierpnia 1976 r. jest wojewoda, od którego decyzji stronom będzie przysługiwało prawo do wniesienia odwołania do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako organu wyższego stopnia w rozumieniu art. 17 pkt 2 kpa.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zarzucając mu:

1. "naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206, z późn. zm.) i art. 58 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, z późn. zm.) w związku z art. 18 ust. 1

ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego

(Dz. U. Nr 64, poz. 592, z późn. zm.), oraz w związku z art. 157 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) poprzez błędne przyjęcie, że organem właściwym w pierwszej instancji do rozstrzygnięcia sprawy objętej zaskarżonym wyrokiem jest wojewoda;

2. naruszenie prawa procesowego przez błędne zastosowanie art. 145 § 1

pkt 2 P.p.s.a. polegające na stwierdzeniu nieważności zaskarżonej decyzji

oraz poprzedzającej ją decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19

sierpnia 2011 r. znak: GZsp-057-624-490/11 w wyniku błędnego przyjęcia,

że ww. decyzje zostały wydane z naruszeniem przepisów o właściwości,

w sytuacji, gdy orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, dotyczące

właściwości w analogicznych sprawach jest jednolite i jednoznacznie

wskazuje, że w obecnym stanie prawnym organem właściwym w pierwszej

instancji do weryfikacji w trybie nadzoru decyzji wydanych na podstawie

ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. Nr 21, poz. 118,

z późn.zm.) jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi".

Powołując się na powyższe, skarżący kasacyjnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w całości i oddalenie skargi, ewentualnie uchylenie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że w orzecznictwie sądów administracyjnych jest on jednolicie traktowany jako organ właściwy w tym typie spraw, do którego należy rozstrzygana sprawa.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. Nr 2012, poz. 270 ze zm., dalej "p.p.s.a."), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują przesłanki nieważności określone w art. 183 § 2 p.p.s.a., zatem Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Stosownie do art. 174 pkt. 1 i 2 p.p.s.a., skarga kasacyjna może być oparta na następujących podstawach: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, a także na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Analizowana pod wskazanym kątem skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, iż zaskarżona decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] października 2011 r. nr [...], jak również poprzedzająca ją decyzja z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...], zawierają kwalifikowaną wadę prawną, gdyż zostały wydane przez organ niewłaściwy w sprawie. Sąd uznał bowiem, że w myśl art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 3, poz. 206), który stanowi, iż wojewoda jest organem administracji rządowej w województwie, do którego właściwości należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie niezastrzeżone w odrębnych ustawach do właściwości innych organów tej administracji – to wojewoda jest organem właściwym, gdy chodzi o przeprowadzenie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji Naczelnika Gminy B. z dnia 20 sierpnia 1976 r. nr [...].

W tym miejscu należy podnieść, że właściwość rzeczową organu do stwierdzenia nieważności decyzji ocenia się według przepisów prawa materialnego, które stanowiły podstawę do ustalenia właściwości organu przy wydawaniu weryfikowanej decyzji. Zgodnie z art. 157 § 1 kpa, organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja została wydana przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten organ. O tym, jakie organy są organami wyższego stopnia, stanowi art. 17 kpa. Uregulowania w nim zawarte pozwalają jednak do określenia kompetencji organu orzekającego w obowiązującym stanie prawnym. W przypadku nieistnienia już organów państwa, które wydawały kwestionowane orzeczenia administracyjne, najpierw ustala się organ, na który przeszła właściwość w danych sprawach, a dopiero potem określa się organ wyższego stopnia.

Postępowanie, zakończone decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...], dotyczyło zbadania zgodności z prawem decyzji z dnia [...] sierpnia 1976 r. nr [...], mocą której Naczelnik Gminy B. przejął na własność Państwa gospodarstwo rolne bez zabudowań o pow. [...] ha, położone we wsiach C. oraz K.., gmina B.B., stanowiące byłą własność Państwa M. i J. małż. M. Podstawę prawną decyzji Naczelnika Gminy B. z dnia [...] sierpnia 1976 r. nr [...] stanowiły przepisy ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. Nr 21, poz. 118). Dyspozycja zawarta w artykule 31 tej ustawy wskazywała, że organem właściwym do wydawania decyzji w kategoriach spraw objętych ww. ustawą, dotyczących przeniesienia własności nieruchomości na rzecz Państwa, był naczelnik gminy.

Powyższa ustawa została uchylona przez ustawę z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), która we wskazanym wyżej zakresie także przewidywała właściwość naczelnika gminy.

Ta ostatnia ustawa została uchylona z dniem 1 stycznia 1983 r., tj. z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 268). Uregulowania w niej zawarte wskazywały, że przekazywanie gospodarstw rolnych na rzecz Państwa następowało na podstawie decyzji terenowych organów administracji Państwowej stopnia podstawowego (art. 59 ust. 3).

Ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin została uchylona z dniem 1 stycznia 1991 r. przez ustawę z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników .U. Nr 7, poz. 24 ze zm.), która obowiązuje do dnia dzisiejszego. Ustawa z dnia grudnia 1990 r. kompetencje do wydawania decyzji o przejmowaniu nieruchomości i ustalaniu odpłatności przekazywała organowi właściwemu do sprzedaży nieruchomości Państwowego Funduszu Ziemi (art. 58 ust. 1), a po nowelizacji tej ustawy ustawą z dnia 20 czerwca 1992 r. – Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 64, poz. 592) w miejsce tej Agencji wprowadziła Agencję Nieruchomości Rolnych (art. 18 ust. 1), upoważniając ją w art. 58 ust. 2 do wydawania decyzji o przejęciu nieruchomości i ustaleniu odpłatności. Zatem od wejścia w życie ww. ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników to Agencja Nieruchomości Rolnych jest organem właściwym do przeprowadzania postępowań i wydawania decyzji w sprawach przejęcia nieruchomości za odpłatnością.

Wojewódzki Sąd Administracyjny, w będącym przedmiotem skargi kasacyjnej wyroku z dnia 2 lutego 2012 r., nie zakwestionował powyższych ustaleń, jednakże uznał, że w związku z wejściem w życie ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, sytuacja uległa zmianie, gdyż ustawa ta stanowi element reformy administracji publicznej, w ramach której przewiduje się wzmocnienie pozycji wojewody. Z tego względu, zdaniem wskazanego Sądu, obecnie organem właściwym w tych sprawach – na podstawie art. 3 ust. 1 pkt. 5 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie – jest wojewoda. Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela tego stanowiska.

Pomiędzy ustawą z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne a ustawą z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników – istnieje bowiem tożsamość przedmiotowa. Pierwsza z wymienionych ustaw regulowała kwestie związane z ubezpieczeniem społecznym rolników oraz ich rodzin w okresie, w którym obowiązywała, tj. od 1 sierpnia 1974 r. do 31 grudnia 1977 r. (z wyjątkiem art. 9 ust. 2, który utracił moc z dniem 1 lipca 1982 r. w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych Dz. U. Nr 11, poz. 79), natomiast druga z ustaw (tj. ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r.) kwestie te reguluje obecnie. Wprawdzie przepisy zawarte w ustawie z dnia 29 maja 1974 r. uległy pewnej modyfikacji spowodowanej w szczególności zmianami ustrojowymi oraz systemowymi, uwzględnianie takich zmian w kolejnych ustawach nie wpłynęło jednak na całkowite wyeliminowanie uregulowań związanych z przejmowaniem nieruchomości rolnych na rzecz Skarbu Państwa w zamian za świadczenia emerytalne albo rentowe – co ewentualnie mogłoby uzasadniać zastosowanie art. 3 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Obecnie omawianą kwestię reguluje art. 58 ww. ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1403). Jak zaś wynika z dotychczasowych ustaleń, ustawa ta stanowi zasadniczo kontynuację ustawy z dnia 29 maja 1974 r. Należy również dodać, iż art. 24 poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r., Nr 80, poz. 872 ze zm.), zawierał prawie identyczny przepis, który stanowił, że do kompetencji wojewody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie, niezastrzeżone na rzecz innych organów tej administracji – brakiem zatem podstaw do dokonanej przez sąd pierwszej instancji reinterpretacji stanu prawnego.

Nie jest zatem uzasadnione stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, wyrażone w zaskarżonym wyroku z dnia 2 lutego 2012 r., o braku kompetencji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do rozpatrywania w trybie nadzoru spraw dotyczących przejęcia na rzecz Państwa nieruchomości rolnych na podstawie ustawy z dnia 29 maja 1974 r. Skoro bowiem w obecnym stanie prawnym to Agencja Nieruchomości Rolnych przejęła kompetencję do wydawania decyzji w sprawach przejmowania nieruchomości rolnych na własność Państwa (art. 58 ust. 2 ww. ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. w związku z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego), to uznać należy, że organem właściwym do stwierdzenia nieważności takich decyzji jest właśnie Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który w myśl art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700 ze zm.) sprawuje nadzór nad Agencją Nieruchomości Rolnych.

Podkreślenia przy tym wymaga, że w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego ukształtował się jednolity pogląd, że organem właściwym do weryfikacji ostatecznych decyzji wydanych na podstawie art. 31 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (por. postanowienie NSA z dnia 11 marca 2008 r. o sygn. akt I OW 131/07; postanowienie NSA z dnia 3 marca 2010 r. o sygn. akt I OW 191/09, postanowienie NSA z dnia 03 marca 2010 r. o sygn. akt I OW 192/09 – publ. http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Mając wszystko to na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji. Podstawą orzeczenia o kosztach był przepis art. 207 § 2 p.p.s.a.