• I GZ 521/13 - Postanowien...
  29.03.2024

I GZ 521/13

Postanowienie
Naczelny Sąd Administracyjny
2013-12-05

Nietezowane

Artykuły przypisane do orzeczenia

Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.

Skład sądu

Stanisław Gronowski /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Stanisław Gronowski po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia R. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. T. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w . z dnia 28 października 2013 r., sygn. akt III SA/Łd 966/13 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi R. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. T. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Ł. z dnia [...] lipca 2012 r. nr [...] w przedmiocie podatku akcyzowego postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Ł.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Ł. postanowieniem z 28 października 2013 r., sygn. akt III SA/Łd 966/13, po rozpoznaniu wniosku R. Sp. z o.o. z siedzibą w P. T. o przyznanie prawa pomocy, na skutek sprzeciwu od postanowienia referendarza sądowego z 25 września 2013 r., odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, Spółkę stać na uiszczenie wpisu sądowego w wysokości 1500 zł. Nie udowodniła, że znajduje się w złej sytuacji finansowej i nie ma możliwości zdobycia dodatkowych środków pieniężnych na uiszczenie kosztów sądowych.

Jak wskazał Sąd pierwszej instancji, ze złożonego przez stronę oświadczenia o majątku i dochodach wynikało, że kapitał zakładowy spółki wynosi 500.000 zł. Posiada środki trwałe o wartości 1.290.652,37 zł, zaś za ostatni rok obrotowy (tj. 2012 r.) poniosła stratę w wysokości 85.200,48 zł. Strona podała ponadto, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej spowodowanej decyzjami Urzędu Celnego, w związku, z którymi od 31 sierpnia 2012 r. prowadzona jest egzekucja z rachunku bankowego, uniemożliwiająca jej prawidłowe funkcjonowanie. Z uwagi na brak środków rachunek bankowy został zablokowany, a działalność spółki w podstawowym zakresie została zawieszona. Skarżąca podniosła również, że w październiku 2011 r. na skutek pożaru uległa zniszczeniu część hali produkcyjnej oraz instalacji do recyklingu tworzyw sztucznych, czyli podstawowego narzędzia produkcji. Z uwagi na blokadę rachunku bankowego odbudowa linii produkcyjnej nie została jeszcze zakończona. Dodatkowo spółka wskazała, że korzysta z kredytu inwestycyjnego na zakup instalacji do recyklingu i do spłaty na dzień 31 grudnia 2012 r., pozostała kwota 341.583 zł. Zobowiązania spółki w stosunku do innych podmiotów wynosiły ok. 200.000 zł.

Sąd podał, że wraz z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy spółka przedłożyła dokument pn. "Wprowadzenie do sprawozdania finansowego". Zawiera on ocenę kondycji finansowej Spółki dokonaną przez jej Zarząd. Stanowi ona, że "na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego nie są znane zdarzenia, które mogłyby zagrażać kontynuowaniu przez jednostkę działalności w okresie najbliższych 12 miesięcy w niezmienionym zakresie". Zatem, w ocenie Sądu I instancji, same władze spółki uznały, że okoliczność pożaru i zniszczenia hali wraz z instalacją do recyklingu, które miały miejsce w październiku 2011 r., nie uniemożliwiają kontynuowania działalności. Powyższe nie pozostaje bez wpływu na zdolności płatnicze spółki. Ponadto z dokumentu tego wynika, że na dzień bilansowy, czyli 31 grudnia 2012 r., wspólnicy dokonali uzupełnienia wpłat, które w całości pokryły kapitał zakładowy. W latach 2010 i 2011 dokonywali oni również wpłat zasilających kapitał rezerwowy. Oznacza to, że spółka była w stanie pozyskiwać środki na swoje funkcjonowanie, a ze złożonego wniosku o przyznanie prawa pomocy nie wynika, aby obecnie możliwość ta została utracona.

Zdaniem Sądu, pozytywna prognoza działania Spółki, dokonana przez jej wspólników na dzień 31 grudnia 2012 r. obejmuje okres najbliższych 12 miesięcy, zatem cały rok 2013. Tym samym nie znajduje uzasadnienia twierdzenie, że na dzień 19 września 2013 r. (data złożenia wniosku o przyznania prawa pomocy) Spółka utraciła płynność finansową, co uniemożliwia jej opłacenie kosztów sądowych. Dodatkowo porównanie kwoty wpisu z kwotą aktywów spółki, mimo zakończenia roku obrotowego 2012 stratą nie uzasadnia uwzględnienia wniosku.

Reasumując Sąd wskazał, że analiza dokumentów określających sytuację finansową Spółki nie pozwala na przyjęcie, że nie jest ona w stanie ponieść opłat sądowych w łącznej wysokości 8.336 zł.

W zażaleniu na powyższe postanowienie R. Sp. z o.o. z siedzibą w P. T. wniosła o jego uchylenie w całości i uwzględnienie wniosku o przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów. Ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu skarżąca powołała się na trudną sytuację finansową, wynikającą z pożaru, w wyniku którego, częściowemu zniszczeniu uległa hala produkcyjna, czyli podstawowa instalacja służąca prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Strata poniesiona w 2012 r. w połączeniu z blokadą rachunków bankowych, zmusiła ją do zawieszenia działalności.

Zdaniem skarżącej nie ma ona możliwości zdobycia środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu w łącznej wysokości opłat sądowych 8.336 zł.

W ocenie autora zażalenia wpłaty na pokrycie kapitału zakładowego zostały wniesione w 2006 r., a nie w 2012 r. Ponadto dokonywane były on w latach 2010 i 2011 r., kiedy jeszcze była prowadzona działalność. Obecnie wyczerpały się możliwości wspólników do dokonywania dopłat do kapitału rezerwowego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Instytucja prawa pomocy, umożliwiająca osobom pozostającym w trudnej sytuacji finansowej obronę ich praw przed sądem wiąże się z prawem do sądu zagwarantowanym w art. 45 Konstytucji RP. W każdym uzasadnionym przypadku, jeżeli koszty postępowania miałyby stanowić tamę do sądowego rozpoznania sprawy, sąd jest zobowiązany do takiego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, które umożliwi stronie dostęp do sądu. Z uregulowań dotyczących kosztów sądowych oraz opłat za czynności pełnomocników wynika, że strona zamierzająca prowadzić postępowanie sądowe musi dysponować odpowiednimi środkami pieniężnymi, które przeznaczy na pokrycie kosztów tego postępowania. Miarą możliwości ponoszenia kosztów postępowania zarówno przez osobę fizyczną jak i stronę niebędącą osobą fizyczną jest jej aktualna sytuacja finansowa, a nie materialna w szerokim tego słowa znaczeniu. Trzeba jednak pamiętać, że instytucja prawa pomocy ma charakter wyjątkowy, stanowi formę dofinansowania z budżetu państwa i może mieć zastosowanie tylko do osób, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia, bądź środki te są bardzo ograniczone i sfinansowanie przez stronę jej udziału w postępowaniu jest rzeczywiście obiektywnie niemożliwe. Ciężar dowodu, co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie tego prawa.

W myśl art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270; dalej: p.p.s.a.) osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym - gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania; w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Regulując kwestię prawa pomocy dla osób prawnych, a także innych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej ustawodawca uzależnił możliwość uzyskania prawa pomocy od posiadanych środków pieniężnych. Zwrot "nie ma środków na pokrycie kosztów postępowania" zawarty w art. 246 § 2 p.p.s.a. można rozumieć dwojako: że strona nie ma w ogóle środków finansowych, albo że ma środki finansowe, ale w ilości niewystarczającej na pokrycie kosztów postępowania. Z treści omawianego przepisu, w którym użyto sformułowania "prawo pomocy może być przyznane" wynika, że sąd oceniając zasadność wniosku podmiotu niebędącego osobą fizyczną ma między innymi możliwość uwzględnienia w tej ocenie innych okoliczności, niż posiadanie środków pieniężnych. Brak takich środków nie jest czynnikiem przesądzającym o zasadności wniosku. Sąd może więc brać pod uwagę również posiadanie innych składników majątkowych, które można np. łatwo spieniężyć.

Unormowanie zawarte w art. 246 § 2 p.p.s.a. przewidujące, że Sąd może przyznać prawo pomocy, nie zwalnia Sądu od obowiązku poczynienia stosownych ustaleń w oparciu o wyczerpujące rozpatrzenie całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego dotyczącego sytuacji finansowej strony. Po dokładnej analizie Sąd dokonuje oceny, czy sytuacja wnioskodawcy uzasadnia przyznanie prawa pomocy i w przypadku odmowy przedstawia jej powody. Powody te winny odnosić się do okoliczności konkretnej sprawy i świadczyć o tym, że nie ma podstaw do potraktowania wnioskodawcy w sposób szczególny.

Przy wydawaniu orzeczenia w przedmiocie przyznania prawa pomocy należy wyjaśnić, a następnie wnikliwie i skrupulatnie rozważyć wszystkie okoliczności mogące mieć znaczenie w sprawie, tak aby ewentualne odmowne rozstrzygnięcie nie stanowiło dla strony faktycznej odmowy prawa do sądu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1995 r., ARN 75/94, opubl. w: OSNP 1999/9/106 ).

Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie wynika, aby Sąd pierwszej instancji wszechstronnie ocenił możliwości finansowe skarżącej. Jedynie ogólnikowo, mało precyzyjnie i bez odniesienia się do konkretnych okoliczności rozpoznawanej sprawy stwierdził, że Spółka nie zasługuje na przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego odmowa przyznania skarżącej Spółce prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych została oparta na dowolnej ocenie przedstawionych przez skarżącą Spółkę dowodów w postaci dokumentów. Oceniając aktualne dochody strony Sąd I instancji wziął pod uwagę przede wszystkim złożony wraz z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy dokument pn. "Wprowadzenie do sprawozdania finansowego". Zawiera on ocenę kondycji finansowej Spółki. Wskazano w nim, że "na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego nie są znane zdarzenia, które mogłyby zagrażać kontynuowaniu przez jednostkę działalności w okresie najbliższych 12 miesięcy w niezmienionym zakresie". Z analizy ww. dokumentu Sąd I instancji przyjął, że spółka sama uznała, że okoliczność pożaru i zniszczenia hali wraz z instalacją do recyklingu, które miały miejsce w październiku 2011 r., nie uniemożliwiają kontynuowania działalności. Powyższe, jego zdaniem, nie pozostaje bez wpływu na zdolności płatnicze spółki.

Naczelny Sąd Administracyjny zauważa, że przy ocenie sytuacji materialnej skarżącej Sad I instancji nie rozważył, czy w aktualnych okolicznościach sprawy istnieje realna możliwość uiszczenia łącznej wysokości opłat sądowych w wysokości 8 336 zł. Sądowi drugiej instancji z urzędu wiadomym jest, że poza niniejszą sprawą przed Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Ł. toczy się łącznie 12 spraw skarżącej Spółki w przedmiocie określenia zobowiązania w podatku akcyzowym. Nie można tracić z pola widzenia, że obowiązkiem sądu administracyjnego jest szczegółowe badanie każdego z wniosków o przyznanie prawa pomocy, wniesionego w odrębnych sprawach przez tego samego skarżącego. Takiemu badaniu nie może stać na przeszkodzie dokonanie przez sąd całościowej oceny tych wniosków z uwzględnieniem wszystkich toczących się spraw tego wnioskodawcy. Dopiero bowiem wyliczenie sumy ewentualnych wpisów należnych od skarg we wszystkich poszczególnych sprawach pozwoli stwierdzić, czy wnioskodawca jest w stanie pokryć koszty sądowe. Ustalenie, czy wnioskodawca prowadzi również inne sprawy sądowoadministracyjne, w których złożył wnioski o przyznanie prawa pomocy winno być zatem przedmiotem badania sądu. W niniejszej sprawie Sąd I instancji w ogóle nie odniósł się do kwestii, że skarżąca prowadzi przed sądem administracyjnym postępowania w 12 sprawach. Nie wyliczył sumy wpisów należnych od skarg w tych sprawach i w konsekwencji tego nie ocenił w sposób prawidłowy, czy skarżąca jest rzeczywiście w stanie pokryć wpisu w każdej z tych spraw w łącznej wysokości 8 336 zł. Nie dokonał powyższego mimo wskazania ww. okoliczności przez Spółkę w sprzeciwie (k. 76 akt sądowych).

Niezależnie od powyższego Sąd I instancji nie wyjaśnił wątpliwości dotyczących stanu finansowego spółki, mimo iż zgodnie z art. 255 p.p.s.a. był uprawniony do wezwania strony do złożenia w zakreślonym terminie dodatkowego oświadczenia lub przedłożenia dokumentów źródłowych niezbędnych dla oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego, w sytuacji gdy oświadczenie zawarte w jej wniosku okazało się niewystarczające. Analiza akt sprawy wskazuje, że Sąd I instancji nie wezwał skarżącej – w trybie art. 255 p.p.s.a. – do przedłożenia dokumentów źródłowych obrazujących jej aktualną (tj. na dzień złożenia wniosku) sytuację materialną. Sąd ograniczył się do oceny sytuacji finansowej Spółki na podstawie dokumentów już znajdujących się w aktach sprawy w szczególności na podstawie "wprowadzenia do sprawozdania finansowego". Tymczasem te są niekompletne. Sąd I instancji nie wyjaśnił podniesionej przez skarżącą kwestii zablokowania wierzytelności Spółki w wysokości 710 416,00 poprzez choćby wezwanie jej w tej mierze do przedłożenia odpisów postanowień organu egzekucyjnego o zajęciu ww. środków. Tym samym, pominął ważną okoliczność. Przy ocenie sytuacji materialnej skarżącej ograniczył się do stwierdzenia, że na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego nie są znane zdarzenia, które mogłyby zagrażać kontynuowaniu przez skarżącą w okresie najbliższych 12 miesięcy w niezmienionym zakresie. Z ww. względów ustalił, że sytuacja finansowa skarżącej jest na tyle stabilna, że wygospodaruje środki na pokrycie wpisu sądowego. Pominął fakt, że być może Spółka nie jest w stanie skorzystać z posiadanych przez siebie środków. Tym samym, nieustalenie powyższej okoliczności powoduje, iż kwota wpisu sądowego od skargi może być nieadekwatna w stosunku do środków pieniężnych jakimi może dysponować aktualnie skarżąca, przez co może to oznaczać dla niej zamknięcie drogi sądowej.

Z uwagi na nie wezwanie przez Sąd I instancji skarżącej do złożenia dodatkowych dokumentów obrazujących jej sytuację materialną – w zaskarżonym postanowieniu zabrakło – z naturalnych względów kompleksowej analizy sytuacji spółki w oparciu o ww. dane. Powyższe wskazuje, że Sąd I instancji nie dokonał wszechstronnej oceny kondycji finansowej Spółki. W rezultacie z rozważań WSA w Ł. nie wynika, czy strona dysponuje dostatecznymi środkami na poniesienie kosztów postępowania, czy też środki te ma uzyskać i od czego to ewentualnie będzie zależało. Taka ocena sytuacji finansowej skarżącej nie jest wystarczająca. Oceniając zasadność zażalenia, Sąd drugiej instancji wziął pod uwagę z jednej strony szeroko rozumiane możliwości finansowe skarżącej, a z drugiej wysokość obciążeń finansowych w tym i w innych postępowaniach. W związku z tym należy stwierdzić, że ocena Sądu pierwszej instancji, że skarżąca nie wykazała braku dostatecznych środków na pokrycie kosztów postępowania sądowego, nie jest trafna.

Dlatego też Sąd pierwszej instancji powinien ponownie rozważyć, czy istnieją podstawy do zwolnienia skarżącej od ponoszenia kosztów postępowania. Sąd powinien wziąć pod uwagę aktualną wysokość obciążeń i możliwości finansowych skarżącej. Powyższego można dokonać na podstawie uprzednio żądanych od skarżącej dokumentów obrazujących jej aktualną sytuację materialną (przykładowo: PIT za 2012 r., oraz odpisów tytułów egzekucyjnych o zajęciu wierzytelności).

Należy przy tym zapewniać prawidłową równowagę pomiędzy interesem państwa z jednej strony, a interesem skarżącej w dochodzeniu swych roszczeń przed sądem z drugiej strony. Pojęcie prawa pomocy nie może być interpretowane wąsko i należy brać pod uwagę całokształt okoliczności dotyczących aktualnej sytuacji finansowej skarżącej, uwzględniając m.in. koszty ponoszone przez Spółkę w związku z innymi toczącymi się postępowaniami sądowymi bądź sądowoadministracyjnymi.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji postanowienia.

Szukaj: Filtry
Ładowanie ...