I SA/Wr 1642/13

Uzasadnienie

Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału I skarżąca spółka została wezwana do uiszczenia wpisu w kwocie 1.500 zł. W terminie otwartym do uiszczenia wpisu skarżąca spółka złożyła na urzędowym formularzu wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Uzasadniając przedmiotowy wniosek strona podniosła, że z uwagi na zmianę przepisów regulujących działalność w sektorze gier i zakładów wzajemnych znajduje się w bardzo trudnej sytuacji finansowej. Nowa ustawa spowodowała, że posiadane przez nią automaty stały się rzeczami bezwartościowymi, których w obecnym stanie prawnym obowiązującym w Polsce jak i za granicą nie da się sprzedać. Z informacji zawartych w urzędowym formularzu PPPr wynika, że wysokość kapitału zakładowego, majątku lub środków finansowych spółki wynosi 2.500.000 zł, wartość środków trwałych wynosi 4.657.599,66 zł. Za ostatni rok obrotowy według bilansu spółka wykazała stratę w wysokości 888.485,30 zł. Spółka wskazała, że posiada dwa rachunki bankowe, które zostały zajęte w postępowaniu zabezpieczającym odpowiednio do wysokości 6.537.866,11 zł każdy. Saldo na powyższych rachunkach bankowych wynosi 0 zł.

Z przesłanych na wezwanie dokumentów wynika, że w latach 2011 i 2012 skarżąca spółka poniosła stratę w kwocie odpowiednio 2.567.932,97 zł i 888.485,30 zł (przy przychodach w kwocie odpowiednio 146.143.256,29 zł i 148.551.284,25 zł), dokonała odpisów amortyzacyjnych w kwocie odpowiednio 2.398.523,49 zł i 1.726.038,58 zł, na dzień 31 grudnia 2012 r. jej aktywa miały wartość 5.312.416,45 zł, kapitał zapasowy – 1.196.194,89 zł, natomiast w lipcu, sierpniu i wrześniu 2013 r. spółka dokonała dostawy towarów oraz świadczyła usługi o wartości odpowiednio 6.804.425 zł, 6.602.690 zł i 7.257.526 zł; na dzień 31 grudnia 2012 r. realizowała ona inwestycje długoterminowe o wartości 901.793,94 zł i inwestycje krótkoterminowe o wartości 2.090.462,23 zł.

W treści pisma procesowego z dnia 18 listopada 2013 r. skarżąca spółka oświadczyła, że wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika procesowego finansowane jest z bieżących środków wypracowanych przez spółkę.

Postanowieniem z dnia 25 listopada 2013 r. referendarz sądowy odmówił przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

W złożonym sprzeciwie skarżąca spółka podniosła, że przywołane przez referendarza sądowego wielomilionowe obroty spółki w ostatnim okresie działalności, wykazane przy wniosku o przyznanie prawa pomocy, mają tak dużą wartość tylko w ujęciu księgowym, a w żadnym razie nie w realnym wymiarze wpływów do spółki. Wskazana kwota stanowi bowiem sumę wszystkich wpłat do automatów do gier eksploatowanych przez stronę w całym kraju. Kwocie tej odpowiada natomiast, również wyłącznie księgowa, zbliżona, wielomilionowa wartość wygranych wypłaconych z owych automatów. Wysokie obroty są zatem wynikiem polityki rachunkowości, wymuszonej przez administrację podatkową, ale zdecydowanie przerysowują obraz rzeczywistego rozmiaru działalności prowadzonej przez spółkę. Zdaniem skarżącej, wartość jej wpływów musi zostać skorygowana dodatkowo o podatek od gier, który w omawianym okresie wyniósł ryczałtowo 2.000 zł od każdego urządzenia miesięcznie, czyli przy 200 urządzeniach ok. 600.000 zł należności odprowadzanych każdego miesiąca. W ocenie strony, uwzględnić należy również koszty związane bezpośrednio z eksploatacją urządzeń do gier (w tym czynsze najmu powierzchni pod urządzenia oraz koszty bieżącego serwisu i obsługi automatów) oraz bieżącą obsługą administracyjną (pensje, ich pochodne i tym podobne - wyprzedzające zajęcia rachunków bankowych). Spółka wskazała, że pozostała po odliczeniach kwota podlega zajęciu związanemu z zabezpieczeniem dokonanym na rachunkach bankowych. Skarżąca spółka zauważyła, że obecnie funkcjonuje w sytuacji, gdy nie jest w stanie zgromadzić żadnych rezerw finansowych, albowiem uniemożliwia to istniejące zabezpieczenie rachunków bankowych - każda nadwyżka finansowa podlega bowiem zajęciu z tego tytułu. Podniosła, że nie jest zatem w stanie, z powodów obiektywnych, zgromadzić łącznie kwoty zbliżającej się już do 300.000,00 zł tytułem wpisów sądowych żądanych od niej w prawie 300 sprawach prowadzonych równolegle w sądach administracyjnych na terenie całego kraju. Końcowo skarżąca stwierdziła, że odmowa przyznania prawa pomocy zamyka jej prawo do sądu.

Jako znane z urzędu wskazać należy, że Spółka na dzień wydania niniejszego postanowienia zobligowana jest do uiszczenia wpisów od skarg w sprawach o sygnaturach akt I SA/Wr 923-955/13, I SA/Wr 1252-1284/13 i I SA/Wr 1636-1668/13 w łącznej wysokości 46.069 zł.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Wniosek strony o przyznanie prawa pomocy nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej p.p.s.a.) w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, od którego został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie do brzmienia art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., w przypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym, gdy osoba ta wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Regulacja ta musi być odczytywana w kontekście treści art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Bezspornym jest, że zwolnienie od kosztów sądowych stanowi wyjątek od reguły wykonania tego obowiązku. Przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą być interpretowane rozszerzająco, a zwolnienie strony z ponoszenia kosztów postępowania sądowego winno nastąpić w sytuacjach wyjątkowych.

Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Ciężar dowodu co do wykazania przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa każdorazowo na podmiocie występującym z takim żądaniem. Osoba prawna wnioskująca o udzielenie prawa pomocy obowiązana jest wykazać nie tylko, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także, że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne środki, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków. Przezorności i zapobiegliwości w zakresie zdobycia środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym należy przy tym szczególnie wymagać od osób (w tym osób prawnych) biorących udział w postępowaniach sądowych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, która ze swej istoty wiąże się z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów sądowych (por. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2008, s. 589, postanowienia NSA z dnia 24 czerwca 2008 r., l GZ 147/08, LEX nr 479137 oraz z dnia 9 lipca 2008 r., l FZ 265/08, LEX nr 494324). Nie sposób też nie zgodzić się z tezą, że przedsiębiorstwo, które nie wykazało, iż utraciło płynność finansową i nadal funkcjonuje w obrocie gospodarczym, nawet pomimo trudności finansowych powinno partycypować w kosztach postępowania sądowego (por. postanowienia NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r., I OZ 208/08 oraz z dnia 15 września 2011 r., I FZ 244/11, CBOSA).

Mając na uwadze powołane regulacje prawne i wynikające z nich zasady, jakimi należy się kierować rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, Sąd stwierdził, iż strona nie wykazała, że nie posiada obecnie i nie jest zdolna wygospodarować dostatecznych środków na opłacenie należnych w sprawie kosztów sądowych.

Odnosząc się do podniesionych we wniosku argumentów, w tym do wskazanego przez spółkę braku środków na bieżącą działalność należy zauważyć, że sytuacja ta powstała wskutek uzyskania nadwyżki kosztów nad przychodem, a nie stanowi to automatycznie o braku środków finansowych na uiszczenie wpisu sądowego. Powstanie straty w pewnym okresie nie oznacza jeszcze całkowitej utraty możliwości płatniczych, a co za tym idzie, nie warunkuje potrzeby udzielenia pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych (por. postanowienia NSA z dnia 24 czerwca 2008 r., I GZ 260/08, LEX nr 479125, z dnia 22 marca 2011 r., II GZ 112/11, CBOSA oraz z dnia 24 czerwca 2008 r., I FZ 260/08, CBOSA). Skarżąca spółka nadal prowadzi działalność gospodarczą i pomimo znacznych kosztów, finansuje wielotysięczne wydatki, znacznie przekraczające wysokość wpisu sądowego. Nie sposób również nie dostrzec, że skarżąca posiada majątek trwały, który wycenia na kwotę 4.657.599,66 zł i z pewnością w skład tego majątku nie wchodzą jedynie automaty do gier. Co więcej, posiadanie tak licznego majątku trwałego w zasadzie wyłącza możliwość zwolnienia od kosztów sądowych, skoro może on przynieść potencjalne korzyści. Zmniejszony popyt na automaty do gier nie oznacza bowiem, że tego rodzaju urządzeń nie można w ogóle zbyć, ani w inny sposób zagospodarować. Ponadto, brak możliwości sprzedaży części majątku ruchomego spółki (np. automatów do gier) nie wystarcza dla przyjęcia, aby zachodziły podstawy do zwolnienia od kosztów sądowych (postanowienie NSA z dnia 29 listopada 2012 r., II FZ 923/12, CBOSA).

Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem skarżącej, że obroty spółki mają tak dużą skalę wyłącznie w ujęciu księgowym. Wskazywane przez nią koszty w postaci podatku od gier, koszty związane z eksploatacją urządzeń do gier, bieżąca obsługa administracyjna, stanowią normalne koszty działalności gospodarczej. Podkreślenia wymaga przy tym, że fakt poniesienia kosztu wiąże się z wcześniejszym uzyskaniem środków na jego pokrycie. Skoro spółka ponosi wielomilionowe koszty, nie sposób przyjąć, że wskazane przez nią przychody są jedynie przychodami księgowymi. Warto także odnotować, że w bilansie po stronie kosztów uzyskania przychodów znajdują się wartości w postaci odpisów amortyzacyjnych (w kwocie 2.398.523,49 zł), a zatem są to jedynie pozycje księgowe, które wpływają na ostateczny wynik finansowy. Już te wartości pozwalają na stwierdzenie, że skarżąca była w stanie zgromadzić środki na poczynienie wydatków z tytułu wpisu sądowego od skargi. Ponadto strona skarżąca nie może w sposób priorytetowy traktować innych zobowiązań wynikających z prowadzonej działalności gospodarczej, co powoduje, że nie będzie miała środków na opłacenie kosztów postępowania (por. postanowienie NSA z dnia 9 listopada 2011 r., I FZ 344/11, LEX nr 1069428).

Skarżąca spółka podniosła również, że wskazane przez nią rachunki bankowe zostały zajęte w postępowaniu zabezpieczającym. Okoliczność ta w ocenie Sądu nie może przemawiać za zwolnieniem od kosztów sądowych. Sam fakt zabezpieczenia lub obciążenia komorniczego rachunków bankowych nie stanowi automatycznie podstawy do przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie (por. postanowienie NSA z dnia 9 kwietnia 2009 r. I FZ 66/09, LEX nr 564255). Fakt zabezpieczenia rachunku bankowego, blokady środków do oznaczonej wysokości, nie jest tożsamy z brakiem możliwości korzystania przez obowiązanego z rachunku bankowego. Wyjaśnić bowiem trzeba, że samo zabezpieczenie nie uniemożliwia gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych koniecznych dla pokrycia niezbędnych wydatków. Z treści art.166a § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz.1015 ze zm.) wynika, że za zgodą organu egzekucyjnego mogą być dokonywane wypłaty z zajętego w celu zabezpieczenia rachunku bankowego zobowiązanego, o ile ten przedstawi wiarygodne dokumenty świadczące o konieczności poniesienia tych wydatków dla wykonywania działalności gospodarczej. Dotyczy to również kosztów sądowych, albowiem te postrzegane są jako normalne koszty prowadzonej działalności, które służą do dochodzenia praw przed sądem.

Mając powyższe na względzie należy uznać, że wpisy od skarg wynikające ze wszystkich zawisłych w tutejszym Sądzie spraw, które są zwykle najwyższym kosztem w postępowaniu sądowoadministracyjnym, są dla strony kwotą nieprzekraczającą jej możliwości płatniczych.

Sąd przy ocenie wniosku strony wziął także pod uwagę ciążące na niej koszty wynikające ze spraw w innych sądach i uznał, że nawet podana przez skarżącą kwota około 300.000 zł, możliwa jest do uiszczenia ze środków posiadanych przez stronę lub możliwa do uzyskania w drodze kredytu bankowego. Skarżąca nie wykazała, że nie posiada zdolności kredytowej.

W tych okolicznościach, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 w związku z art. 260 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji postanowienia.